Intermezzo

[FonsV]

Woorden kunnen in de loop der tijd een andere betekenis krijgen. En die verandering kan allerhande oorzaken hebben. Om 'n oorzaak te noemen: het eufemisme ofwel: 'een mooi woord voor...'.

Een stelletje voorbeelden:
1. reorganisatie: een ingrijpende 'sanering' (ook een eufemisme) met vele ontslagen.
2. prijsaanpassing: een prijsverhoging
3. bezuiniging: te weinig geld voor de alledaagse voorzieningen; wordt ook 'besparing' en 'ombuiging' genoemd.
4. etnische zuivering: volkerenmoord of genocide.
5. ruimen: afmaken van een veestapel.
6. familiedrama: (meervoudige) moord (met zelfmoord) in familieverband.
7. ongewenst bezoek: er is ingebroken.
8. openhartige discussie: banale ruzie tussen politici.
9. consanguine relatie: incest.
10. hardhandige ondervragingstechniek: marteling.

Een andere oorzaak zit in de z.g. connotatie van een woord ofwel in de 'gevoelsinhoud', die de 'begripsinhoud' vergezelt. De gevoelsinhoud kan in de loop der tijden gemakkelijk veranderen. De inhoud wordt beter (ameliorisarie) of slechter (pejorisatie). Het laatste komt het meeste voor en dat in alle talen.

Om een paar voorbeelden te geven uit het Nederlands waar middeleeuwse woorden als zodanig zijn blijven voortbestaan maar een andere inhoud hebben gekregen.
1. wijf toen 'vrouw' en nu...
2. berucht gewoon 'beroemd' en nu...
3. vrouw(e) toen 'deftige dame' en nu...

En dan hebben we - naast nog andere 'taaleigenschappen' - het gedoe met het z.g. taboe. Onder het taboe vallen de zaken waarover zelfs niet gepraat mag worden. Een goed voorbeeld is het taboe rond de z.g. 'schaamdelen' en alles wat daarmee heeft te maken. Als, áls dus, áls je al daarover praat gebruik je óf 'geleerde vaktermen', óf 'verhullende' woorden óf z.g. 'schuttingtaal'. Het is maar net wat je gezelschap is.
Laat je fantasie maar eens gaan over de volgende woorden en zoek zelf maar eens naar voorbeelden (andere woorden voor hetzelfde) want ik wil het taboe geen geweld aandoen:

* David 'bekende' Batseba, de vrouw van Uria; Abraham 'ging in' tot... (bijbel)
* het 'zaad' van de man komt uit zijn 'lendenen' (bijbel)
* de 'schoot' van de vrouw (bijbel)
* 'het bed delen' of 'samen slapen'
* 'vóór het zingen de kerk uit'
* 'vreemd gaan'
* 'one night stand'

---------------------------------------

Wat nu te denken van deze bewering: 'De taal is gansch een volk'?
Een taal, elk woord daarin hoort bij déze bepaalde groep/gemeenschap van mensen, 'bij déze wereld'. Desnoods heel anders dan 'onze' wereld, de hedendaagse. Telkens is díe wereld voor díe gemeenschap 'van betekenis' geworden, betekenen woorden wat ze in díe cultuur betekenen. Taal sticht een wereld van betekenis voor de mensen die in hun wereld leven en houdt bovendien die wereld bij elkaar.
Onze hedendaagse manier van verstaan van een woord op een andere cultuur overdragen is de werkelijkheid geweld aandoen.

En wat te denken van de vele betekenissen van het woord 'mythe' a) in ver voorchristelijke tijden, b) in het heden én c) in de eeuwen tussen toen en nu... Eén ding dient wel duidelijk te zijn: als je het over een bepaalde mythe hebt, dien je het over de mythe te hebben zoals het woord 'mythe' in de bijpassende tijd werd verstaan en beleefd.

Groeten.

Fons.

[carel]

Leuk. Taal is natuurlijk een afspiegeling van de tijd waarin die taal wordt gebruikt. Eufemismen ontstaan vaak als bepaalde dingen tot een taboe worden. Of om dingen te maskeren. Jij geeft daar een paar voorbeelden van.

Zo zie je ook dat bepaalde woorden veel worden gebruikt, waardoor ze aan betekenis verliezen. bijvoorbeeld het woord geschokt als er iets ernstigs gebeurd is. Een politicus zegt dan "ik ben geschokt". Heel snel wordt zo'n woord dan gekunsteld of onecht. ik moet vaak aan Wim Kan denken met zijn "hij is een heel bekwame man". Als dat over je gezegd werd dan kon je wel inpakken. Of Den Uyl met zijn "er zijn twee dingen".

Zo heeft het woord "respect" veel van zijn waarde verloren. Al te vaak wordt het door personen gebezigd die wel respect van een ander eisen maar zelf respectloos met de waarden van anderen omgaan. dat is een woord dat ik niet snel gebruiken zal.

Het meest bekaaid komt het woord "vrijheid" er van af. In de naam van de beweging van Wilders, de PVV. Vrijheid? ik begin steeds sterker te twijfelen of die partij wel weet wat vrijheid is. Nee, geen jongerenbeweging, nee, geen twee paspoorten, nee, geen Kamerleden met een eigen mening, nee, geen verantwoordelijkheid, wel twitteren, wel schofferen.

Verkleinwoordjes, lieve termpjes met een gruwelijke achtergrond. Beter dan in Orwell's onvolprezen 1984 ben ik ze nooit tegen gekomen. minivre, wat staat voor ministerie van vrede, waar louter oorlog wordt gepredikt. Natuurlijk big brother, de leider als je grote broer die model staat voor types van de ergste soort als Kim Jung Il en natuurlijk termen als geliefde leider, die voor die despoot werden gebruikt. Of denk aan oneliners als Oorlog is Vrede, Vrijheid is slavernij, waarmee mensen dom werden gehouden en effectief onderdrukt werden? Ministerie van Waarheid, waar alle leugens bij elkaar werden verzonnen, Ministerie van Liefde en Ministerie van Welvaart, het ene ministerie buit mensen tot op het bot uit en het ander voert het totalitaire bewind tot het uiterste door. Zou Wilders 1984 gelezen hebben? Hoe dan ook, taal laat heel veel zien. Om weer even terug in de sfeer van 1984 te komen http://nl.wikipedia.org/wiki/1984_(boek)

Als bepaalde positieve woorden zo worden verdraaid maak je borst dan maar nat. Als ik Roemer hoor zeggen dat de SP met de VVD kan regeren dan denk ik alleen maar "Orwell, Orwell".