De Nazarener

[FonsV]

Dag Carel,

Hoe kan het zijn dat dit boekwerk, bol staande van de fouten, missers, bedenksels, verzonnen wonderen en wat ik nog meer zou kunnen noemen, nog steeds zoveel volgelingen kent, zoveel mensen die dit als absolute waarheid zien.

"Goede vraag" wilde ik spontaan zeggen, maar... ik heb hem mezelf ook al zo vaak gesteld.

Je bedoelt met 'dit boekwerk' het Nieuwe Testament en dan vooral de evengelieverhalen, neem ik aan.

Laten we rustig blijven en vaststellen dat naast de fouten, missers, bedenksels en verzonnen wonderen er ook waardevolle, leerzamen en stichtelijke dingen in staan. Verder:

- fouten en missers horen bij mensenwerk; daaraan kan ik dus niet zo zwaar tillen.
- bedenksels kunnen een verhaal opfleuren en verlevendigen zonder dat de waarheid wezenlijk geweld wordt aangedaan. Je zou in zo'n geval bewonderend kunnen verzuchten: 'wat een verhalenverteller zeg, g·e·w·e·l·d·i·g'!!! Als ik nog eens terugdenk aan de verhalen van mijn lange opa aan de Duitse grens: spannend, mooi of doodeng vond ik sommige, over de 'Witte wieven', over de 'Ramplassant' enz., intussen goed wetend dat het nooit echt gebeurd was. Maar opa kon zó ontzettend goed vertellen. Vond iedereen trouwens.
- verzonnen wonderen wordt wat bedenkelijker. Ik denk dat je die tegenwoordig niet als waar gebeurd kunt opvoeren. Destijds was het zo goed als de gewone manier van doen. Van de andere kant: tegenwoordig zal iedereen wel doorhebben dat je aan het faken bent. Schade beperkt.

Maar ja... heeft de goegemeente ook maar enige weet van de fouten en missers?
Wie van de goegemeente heeft ooit van verhaal-genres gehoord?
Als er één te horen krijgt dat heel veel van wat hij/zij voor de enige door God geopenbaarde waarheid houdt, al duizenden jaren vóór het christendom elders werd geloofd, NB door heidenen? Dan sta je toch voor paal!!! Dat te horen krijgen is toch een alles verwoestende schok en des te erger naarmate je er vaster in hebt geloofd als in de enige en zaligmakende waarheid!

Ik heb al eens eerder gewezen op de niet op gewicht te schatten invloed die de eerste jaren van je leven op de rest van je bestaan hebben. Je kwam met een onbeschreven lei op aarde; het eerste dat daarop werd geschreven blijft altijd staan en er kan alleen maar overheen geschreven worden. Hoe later geschreven des te dikker is de laag die door het laatst geschrevene moet doorploegd worden om tot je door te dringen.

Weet je wat je eens zou moeten doen? Geintje van me. Lees eens Gen.18,1-15 en Gen.22,1-14 (zijn niet veel verzen) en laat dan eens weten wat je daarin voor probleem hebt ontdekt.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons

Je bedoelt met 'dit boekwerk' het Nieuwe Testament en dan vooral de evengelieverhalen, neem ik aan.

Nou, ik dacht in eerste instantie aan het O.T. Dat is toch wel een wonderlijk samenstel van verhalen, vertellingen, bedenksels en kopieergedrag. De evangelien, zeg maar de werken van Jezus roepen minder het gevoel op dat ik hierboven verwoordde, over die wonderen lees ik heen eigenlijk.

Laten we rustig blijven en vaststellen dat naast de fouten, missers, bedenksels en verzonnen wonderen er ook waardevolle, leerzamen en stichtelijke dingen in staan.

Natuurlijk. ik heb dat verschillende keren op dit forum uiteengezet en het is prima dat mensen daar wijsheid en kracht aan ontlenen. Het ging mij om het letterlijk nemen ervan en om de onbegrijpelijkheid daarvan.

Dan weer in rood

- fouten en missers horen bij mensenwerk; daaraan kan ik dus niet zo zwaar tillen. Ik zeker ook niet als het als mensenwerk zou zijn opgevat en uitgelegd, maar de letterlijken vatten het op als de waarheid en daar begint de shit
- bedenksels kunnen een verhaal opfleuren en verlevendigen zonder dat de waarheid wezenlijk geweld wordt aangedaan. Je zou in zo'n geval bewonderend kunnen verzuchten: 'wat een verhalenverteller zeg, g·e·w·e·l·d·i·g'!!! Als ik nog eens terugdenk aan de verhalen van mijn lange opa aan de Duitse grens: spannend, mooi of doodeng vond ik sommige, over de 'Witte wieven', over de 'Ramplassant' enz., intussen goed wetend dat het nooit echt gebeurd was. Maar opa kon zó ontzettend goed vertellen. Vond iedereen trouwens. En er zijn in de loop der geschiedenis vele 'opa's' geweest. En dan mag de verteller best een dier laten zeggen "doe je jas dicht, het is koud" (Carel 13,3)of "Jullie zullen helemaal niet sterven" zoals de slang zei(Gen 3,4)
- verzonnen wonderen wordt wat bedenkelijker. Ik denk dat je die tegenwoordig niet als waar gebeurd kunt opvoeren. Destijds was het zo goed als de gewone manier van doen. Van de andere kant: tegenwoordig zal iedereen wel doorhebben dat je aan het faken bent. Schade beperkt. Helaas niet. Over Jomanda wordt onder haar 'volgelingen' ook van alles bedacht tot complete wonderen aan toe. Wonderen zijn altijd verzonnen. En voor dat soort dingen is de mens heel gevoelig. Helaas heeft dus iedereen niet door dat iemand zit te faken, kijk naar mijn voorbeeld van de vliegende schoteltruc. Mensen zagen het filmpje, het schaalmodel van de ufo lag er naast en toch geloofde men dat het ufofilmpje echt was.

Ik heb al eens eerder gewezen op de niet op gewicht te schatten invloed die de eerste jaren van je leven op de rest van je bestaan hebben. Je kwam met een onbeschreven lei op aarde; het eerste dat daarop werd geschreven blijft altijd staan en er kan alleen maar overheen geschreven worden. Hoe later geschreven des te dikker is de laag die door het laatst geschrevene moet doorploegd worden om tot je door te dringen.

Een wel heel korte samenvatting van de ontwikkelingspsychologie, maar in wezen is dit wel de kern van de 'verstarring' in denken van de ouder wordende mens. Wat een kind letterlijk spelenderwijs doet, nieuwe inzichten verwerven en bestaande opvattingen veranderen, kost de ouder wordende mens (boven je 18e) aanmerkelijk meer moeite.

Ik gebruik hier biblija.net, de Nieuwe Bijbelvertaling

Gen.18,1-15

Volgens vers 10 duurde de bevalling toen een jaar (‘Waar is Sara, uw vrouw?’ vroegen zij hem. Toen zei een van hen: ‘Ik kom over precies een jaar bij u terug en dan zal uw vrouw Sara een zoon hebben.) (flauwe opmerking van mij, maar toch wel leuk)... Alhoewel... zou dit dan toch niet duiden op evolutie, van een bevallingstijd van een jaar naar een van 9 maanden?

En natuurlijk dit: 14 Is ook maar iets voor de HEER onmogelijk? Op de vastgestelde tijd, over precies een jaar, kom ik bij je terug en dan heeft Sara een zoon.’ Een wonderlijke gang van zaken, ten eerste een voorspelling en ten tweede iets wat niet mogelijk is (ik weet niet hoe oud Sara was, maar de term 'verwelkt' doet geen springerige jonge deern vermoeden). Interessant is hier het 'Is er ook maar iets voor de HEER onmogelijk', een zin die een zeker machogedrag doet vermoeden, zo van 'denk jij dat ik die tafel niet met één hand kan optillen?'

Gen.22,1-14

Ja, dat is een ongelofelijk verhaal. Ik heb me daar trouwens altijd aan gestoord. Een lekkere godheid is het die zijn trouwste volgeling zo'n absurde opdracht geeft (verbrand, offer je zoon Isaak). Als kind vond ik dat al een onzinnig verhaal. En dan het gegeven dat een engel Abraham van deze dwaasheid moet terugroepen. Met een wel heel wonderlijke zin: 12 ‘Raak de jongen niet aan, doe hem niets! Want nu weet ik dat je ontzag voor God hebt: je hebt mij je zoon, je enige, niet willen onthouden.’ Mijn vetgedrukte passsage: wie spreekt hier eigenlijk, JHWH of die engel?

[FonsV]

Dag Carel,

Dank weer voor je (bijzonder late/vroege) reactie. En nog steeds alles binnen de formele grenzen van een gedachtewisseling op niveau.

Ik zeker ook niet als het als mensenwerk zou zijn opgevat en uitgelegd, maar de letterlijken vatten het op als de waarheid en daar begint de shit.

Als leerlingen van hun leermeester moeten leren wat die leermeester zelf niet weet kun je moeilijk vooruitgang of ontwikkeling verwachten. De roep om beter onderwijs zal nog lang op een goed antwoord moeten wachten. Vrees ik, vooral omdat hier en daar niet duidelijk is wat onder goed onderwijs verstaan dient te worden.

En nu ga ik wat dieper op het aangekaarte probleem in. Het wordt dus een wat langer antwoord. Sorry.

Een van de in de Bijbel veel gehanteerde verhaalstijlen is het legitimatieverhaal. Ik kan in deze tijd op een of ander forum iemand uit het verleden tot 'held' verklaren maar mijn gehoor vraagt vandaag dan meteen om een 'wetenschappelijke onderbouwing'. Wij leven immers na de Verlichting. Vroeger gaf men op de manier van toen een legitimatie voor zo'n verklaring. Die legitimatie kende meerdere motieven of manieren waarop:

1. De 'held' wordt 'wonderbaarlijk' aangekondigd/verwekt.
Ik geef nu maar een paar plaatsen waar je het kunt vinden: Gen,15:1-6; 16:10-12; 17:1-18:15; 25:23; 28:1-2; 28:13-14; Richt.13:3; Jesaja,7:14; 1Samuel,1; Luc,1:5-25.
Geen wonder dat in de wereldliteratuur meer dan 80 'helden' worden beschreven, allemaal op een of andere manier wonderbaarlijk begonnen. De een nog wonderbaarlijker dan de ander. Het wonderbaarlijkste voor de grootste held!

2. wonderbaarlijke geboorte en/of vroegste jeugd.
Bekend voorbeeld: Mozes en het rieten mandje; de kindermoord door de farao; door Herodes tijdens de geboorte van Jezus; de net niet moord op Isaak. Om maar een paar voorbeelden te noemen van: dank zij God aan de dood ontsnapt.

3. Bedreigde stammoeder.
Voorbeelden te vinden in Gen,12:10-20; 20:1-18; 26,1-11. Weer hetzelfde patroon.

4. Bedreigde stamvader.
En hier komt dan het verhaal dat je terecht ongelofelijk noemt en waaraan je je hebt geërgerd. Dat laatste is mogelijk wat jammer van de moeite.

De auteur van het verhaal stelt de vraag aan de orde: 'Waar zou het (uitverkoren) volk van de Joden zijn geweest als Isaak werkelijk om zeep was geholpen'? Nergens dus!
M.a.w.: het is een godswonder dat Israël überhaupt bestáát!

En dit moet nu even goed en voor altijd duidelijk worden gemaakt, ook aan de meest simpele ziel. Daar gaat ie dan:

Eigenlijk deugt de naam van het verhaal 'Het offer van Isaak' niet en zou er moeten staan: 'De beproeving van Abraham', zoals nu in de Willebrordvertaling staat. Hierna gebeurde het dat God Abraham op de proef stelde (22:1). En het resultaat van die beproeving was: Met uw nageslacht zullen alle volkeren der aarde gezegend worden, omdat gij naar mijn stem hebt gehoord.

Als Abraham zijn zoon had geofferd zouden hij en Sara geen nageslacht hebben hebben gehad. Sara had de menopauze al een half mensenleven achter de rug; haar eierstokken leverden dus allang geen eitjes meer. (Volgens mij wisten de Joden nog niets van ovaria en eisprong en zagen ze de baarmoeder dus als een akker, waar ook geen eitjes op zaad liggen te wachten. Van de Viagrapil had men toen nog nooit gehoord.)
Abrahams naam zou dus uitsterven en dat was in de joodse traditie de ultieme dood. Er was dan geen Uitverkoren Volk geweest. Had wellicht tal van problemen voorkomen.

Dit verhaal heeft eeuwen lang bij theologen, kunstenaars en gewone gelovigen de nodige beroering teweeg gebracht. Te begrijpen want het is een prachtverhaal, vol dramatiek, bijzonder tragisch en... men dacht dat het om een historisch gebeuren ging. Joop van de Ende zou er een daverende musical van kunnen maken. Dat nogal wat gelovigen daaraan geloofsproblemen zouden overhouden zal geen zinnig mens verwonderen.

Maar... het IS geen historie, het is een leer- of legitimatieverhaal.

In zo'n verhaal staat het de auteur vrij de personen in zijn verhaal, inclusief God(!), de functie te geven die hij nodig heeft om duidelijk te maken wat hij eigenlijk bedoelt. Het is dus onze dwaasheid als we Abraham of God op grond van dit verhaal veroordelen. “Hoe kan Abraham dat nou doen'?!!! 'Wat voor een bruut is de God uit het Oude Testament'?!!! Je mag de auteur smakeloos noemen maar hij is van een totaal andere tijd, uit een andere, voor ons nauwelijks te begrijpen cultuur etc.

* Je kunt het verhaal lezen op zuiver literair niveau en dan is het een tegenhanger van de bedreigde stammoeder.
* Je kunt het lezen op theologisch niveau en dan legt het de nadruk op het godsvertrouwen van Abraham, die niet bij God wegliep maar bij Hem bleef ondanks dat de door God gedane gelofte herroepen leek: En hij geloofde in de Heer en dat is hem als gerechtigheid aangerekend (15:6) Echt geloof is het bewijs voor de dingen die we niet zien (Hebr, 11:2 en 17-19).
* Je kunt het lezen op godsdienst-historisch niveau en dan verkondigt God zelf hier hoogst persoonlijk een niet mis te verstaan verbod op het mensenoffer en in dit geval op het kinderoffer.
Wat velen niet weten is dat in die oude tijden bij meerdere culturen, hier én in het verre Oosten én het verre Westen, het mensenoffer en zelfs het kinderoffer heeft bestaan. In het laatste geval werd de eerstgeborene geofferd als dankbewijs aan de godheid, als erkenning van diens rol in het wonderlijke gebeuren van de voortplanting en daarmee in de hoop op een talrijk nageslacht.

Als we dit laatste even tot ons door laten dringen is het op zijn minst merkwaardig dat dit offer door het christendom weer langs de achterdeur is binnengehaald, met name door Paulus met zijn interpretatie van de dood van Jezus als zoenoffer.

Ziezo. Ook de voornamelijk 'stille passanten' hebben in ieder geval weer iets om over na te denken.

12 ‘Raak de jongen niet aan, doe hem niets! Want nu weet ik dat je ontzag voor God hebt: je hebt mij je zoon, je enige, niet willen onthouden.’Mijn vetgedrukte passage: wie spreekt hier eigenlijk, JHWH of die engel?

Terecht dat je hier in de war wordt gebracht. Vaak spreekt JHWH zelf, al dan niet tijdens een indrukwekkend onweer, vanachter een wolk of de vlammen van een (ver)brandend braambos. Andere keren stuurt hij een woordvoerder en, als je de tekst op de laatste manier leest, heb je het antwoord: JHWH is aan het woord. Verander 'God' in 'mij' en dan is het duidelijker. Foutje van de auteur. En zo zijn er vele foutjes! Het is immers allemaal maar mensenwerk.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Iets vroeger dit keer Ach, formele grenzen? Voor mij zijn het vanzelfsprekendheden, als ik erover moet nadenken is er al iets mis of moet ik me een paar dingen afvragen. Niveau ontstaat vanzelf als het vanzelfsprekende 'als vanzelf' gaat en als je reacties open en onbevangen de dingen zeggen/schrijven die je te zeggen en te schrijven hebt. Kortom, een produkt van veel en vooral van veel waar je weinig of niks van weet terwijl je toch dacht veel te weten. Want dat besef groeit snel bij me: wat weet ik weinig van essentiele dingen en wat gaat het daar weinig over in de krant, op tv, en helaas ook tussen mensen. (zo, Fons, heb je ook eens wat Carelse formuleringen mogen meemaken :8))

Vrees ik, vooral omdat hier en daar niet duidelijk is wat onder goed onderwijs verstaan dient te worden.

Missschien omdat steeds minder mensen goed opgeleid zijn of worden. Hoe kun je dan 'goed onderwijs' definieren? Ik kwam laatst een socioloog tegen, een Antilliaan, die geen zin foutloos kon schrijven. En een kritiek dat hij op Nederland had, niet te geloven. Ik vermoedde dat het een (gebrekkig NL) een rechtstreeks gevolg was van het ander (veel externalisaties; iedereen deed het fout, behalve de persoon zelf).

Je geeft een heel heldere analyse van hoe je bepaalde verhalen in de context van de tijd van toen zou moeten lezen. Daar gleed ik bij het Abraham-Isaak verhaal uit. Overigens gelden al jouw punten nog steeds, kijk maar naar een verhaal als dat van Harry Potter, daar zie je dezelfde ingredienten, een wonderlijke geschiedenis rond de jonge Harry Potter (jouw punt 1), ook punt 2, wonderbaarlijke dingen in de vroegste jeugd, en de stammoeder en vader waren beide vermoord. Reken er maar op dat die de nodige bedreigingen van de 'duivel' Voldemort hebben mogen incasseren. Ik pak hier Harry Potter omdat ik het uitstekende boeken vind en omdat deze boeken rechtstreeks in de harten van miljoenen kinderen (en volwassenen) zijn gesloten. Dat geeft dus aan dat deze legitimatietechniek heel, heel erg effectief is. Niet alleen 2000 jaar geleden.

En dit moet nu even goed en voor altijd duidelijk worden gemaakt, ook aan de meest simpele ziel. Daar gaat ie dan:

Het is goed dat je rekening met mij houdt Fons

Dit verhaal heeft eeuwen lang bij theologen, kunstenaars en gewone gelovigen de nodige beroering teweeg gebracht. Te begrijpen want het is een prachtverhaal, vol dramatiek, bijzonder tragisch en... men dacht dat het om een historisch gebeuren ging. Joop van de Ende zou er een daverende musical van kunnen maken. Dat nogal wat gelovigen daaraan geloofsproblemen zouden overhouden zal geen zinnig mens verwonderen.

Absoluut. Daarom gaf ik dat vergelijk met de boeken van J.K. Rowling. Met Frodo, Tolkiens In de Ban van de Ring, is er ook zoiets aan de hand. Vader? Moeder? Geen idee. Wel allerlei geheimnissen rond de jonge Frodo. Het Abraham-Isaak verhaal is een prachtverhaal, anders zou ik me er ook niet aan kunnen ergeren. Het roept een emotie bij me op en dat is toch wel indrukwekkend bij een verhaal van meer dan 2000 jaar geleden.

In zo'n verhaal staat het de auteur vrij de personen in zijn verhaal, inclusief God(!), de functie te geven die hij nodig heeft om duidelijk te maken wat hij eigenlijk bedoelt. Het is dus onze dwaasheid als we Abraham of God op grond van dit verhaal veroordelen. “Hoe kan Abraham dat nou doen'?!!! 'Wat voor een bruut is de God uit het Oude Testament'?!!! Je mag de auteur smakeloos noemen maar hij is van een totaal andere tijd, uit een andere, voor ons nauwelijks te begrijpen cultuur etc.

Sneen Fons. Als de christenen deze verhalen als metafoor hadden opgevat was er ook niks aan de hand geweest, maar, je laat dat verderop in je tekst ook zien, dat is niet zo. Het is een leer- of legitimatieverhaal. Van een intelligente bron vermoed ik zo. En waren al de lezers ook maar zo intelligent om op zoek te gaan naar de werkelijke betekenis, dan was er niks aan de hand geweest.

Goed dat je de context en interpretatiemodi noemt, literair, theologisch en religie-historisch. Ik wil daar aan toevoegen het letterlijk-reductionistische niveau: elke letter is waar want komt van God, het filosofisch-ethische niveau: het verkennen van de grenzen van wat een geloof van iemand mag vragen. En natuurlijk, anno 2010, het pragmatische niveau: wat zou je als gelovige of geinteresseerde met deze tekst in de praktijk kunnen doen?

En wat die stille passanten betreft: Laat doen, ieder zijn recht nietwaar 8)

[FonsV]

Dag Carel,

Dank voor je reactie.

Niveau ontstaat vanzelf als het vanzelfsprekende 'als vanzelf' gaat en als je reacties open en onbevangen de dingen zeggen/schrijven die je te zeggen en te schrijven hebt. Kortom, een product van veel en vooral van veel waar je weinig of niks van weet terwijl je toch dacht veel te weten.

Als je niet hebt gekeken zou je het eens moeten doen. Ik bedoel 'Boeken' van Wim Brandt VPRO op Ned.1 en dan de tweede gast (na ±14 minuten): David Vann over diens boek Legende van een zelfmoord. Brands laat hem een keer een uitspraak over 'verhalen' herhalen. Hihi! Ik bedoel: daar worden een paar rake opmerkingen gemaakt.

Ik pak hier Harry Potter omdat ik het uitstekende boeken vind en omdat deze boeken rechtstreeks in de harten van miljoenen kinderen (en volwassenen) zijn gesloten.

Ja, die boeken van Rowling gingen en gaan er wel in. Een tijd geleden kwam ik tijdens een huisbezoek langs een groep ±7-jarigen, die naar een film van Harry Potter zaten te kijken. (Verjaardagsfeestje.) Ik dacht Harry door de lucht te zien zwieren op een bezemsteel. “Spannend hé”, zei ik tegen een klein grietje. “Da's niet echt hoor” was het geruststellende antwoord. Dat was dan ook duidelijk te zien: trucage-van-lek-me-vestje!
Naar boven lopend moest ik toen even terugdenken aan de film The ten commandments en dan de scène van de doortocht door de Rode Zee. Dat soort 'wonderen' kun je wel vertellen, maar niet in beeld brengen en al helemaal niet zo gebrekkig en stompzinnig.

En natuurlijk, anno 2010, het pragmatische niveau: wat zou je als gelovige of geinteresseerde met deze tekst in de praktijk kunnen doen?

Dat moet ieder voor zich weten. Wie in bijbelse wonderen als waar gebeurde historie gelooft zal zijn/haar geloof wel versterkt voelen. Wie alleen maar gelooft in wat te begrijpen is zal zijn/haar geloof wel kwijt raken.

Laat doen, ieder zijn recht nietwaar. 8)

Juist, volledig mee eens.

Groeten.

Fons.

[FonsV]

05. 33 n.Chr en volgende jaren

Paulus is de eerste christen. Misschien niet het juiste etiketje, maar de ‘geleerden’ zijn het er verassend unaniem over eens dat zijn brieven tot de eerste 'christelijke' geschriften behoren.

Net als de meesten van jullie heb ik Paulus nooit persoonlijk ontmoet. Wat hij voor iemand is geweest moet ik destilleren uit zijn brieven. Voor een goed begrip: ik baseer me alleen maar op de zes brieven, die door alle ‘geleerden’ als zijnde écht van de hand van Paulus worden geaccepteerd: Romeinen, 1 en 2 Korintiërs, Galaten, 1 Tessalonicenzen en Filippenzen. Over de rest bestaat min of meer groot meningsverschil en in die discussie heb ik nu geen zin. Die zes brieven lijken me bovendien ruim voldoende om enige kijk te krijgen op wat Paulus’ theologie inhoudt en welk beeld van Jezus hij had. Bovendien schetsen die brieven een aardig portret van een paar van de eerste christengemeenten.

In de Handelingen, door Lucas jaren na Paulus geschreven, wordt ook een massa over Paulus verteld, maar dat boek laat ik liever buiten beschouwing. Als Lucas en Paulus elkaar tegenspreken kies ik blindelings voor wat Paulus zegt. Niet dat Paulus per se gelijk heeft maar meer onder het motto: ‘Hij zal het zelf wel het beste weten’.

Om een paar voorbeelden te noemen:

1. Lucas zegt dat Paulus in Tarsus is geboren. Hij kan natuurlijk gelijk hebben want Paulus zegt er zelf niets over. Maar als je de brief aan de Galaten leest, dan lijkt Paulus wel Damascus als zijn thuisbasis aan te wijzen. 'Ik ben ook niet naar Jeruzalem gegaan, naar hen die eerder apostel waren dan ik. Ik ben onmiddellijk naar Arabia gegaan en ben van daar teruggekeerd naar Damascus'. (Gal, 1:17)

2. Lucas laat Paulus verklaren dat hij een Romeins staatsburger was. Dan was Paulus daarin dus een geweldige uitzondering. Zelfs Joden uit de welvarende klasse hadden zelden of nooit dat voorrecht. Paulus zelf beroept zich dan ook nooit op dat burgerschap en toch had hij daarvoor aanleidingen genoeg. Hij wordt nu als staatsburger regelmatig blootgesteld aan vernederende straffen, die aan een staatsburger niet mochten worden opgelegd. Lucas zal wel een reden hebben gehad voor zijn bewering, maar dat is giswerk.

3. Lucas’ beschrijving van het visioen op weg naar Damascus wijkt af van Paulus’ verhaal.

4. Volgens Lucas ging Paulus direct na zijn belevenissen in Damascus naar Jeruzalem. Paulus zelf zegt dat hij pas na drie jaar ging.(zie boven.)

Over het algemeen (in de grote meerderheid van de studies) wordt Paulus visioen gedateerd in 34 n.C. De precieze datum is natuurlijk niet bekend. Hij heeft dan in 37 en 51 (want 14 jaar later) Jeruzalem bezocht, waar hij Kefas, Jacobus en Johannes ontmoette, die in zijn ogen de ‘steunpilaren’ van de gemeente in Jeruzalem waren. Maar daar kom ik nog op terug.

We kunnen eens proberen ons een voorstelling te maken van de jaren 33 v.C. en vlak daarna.

De leerlingen moeten meer dan eens verschijnen voor de hogepriester en het sanhedrin waarbij hun uitdrukkelijk wordt verboden in de tempel te verkondigen. Telkens gaat het sanhedrin in geheim beraad en de inhoud van dat beraad kan Lucas zich tig jaren later nog feilloos herinneren. Was er een ‘lek’ in het sanhedrin of hebben we hier te maken met een bijbelse ‘klokkenluider’?

Die keer dat de apostelen, geholpen door een engel, uit de zwaar bewaakte gevangenis waren ontsnapt komt (weer in een geheim overleg) Gamaliël, de beroemde kleinzoon van de even beroemde Hillel aan het woord. Gamaliël is een farizeeër en liberaal uitlegger van de Tora. Gamaliël verwijst naar de gebeurtenissen rond Teudas en later rond Judas de Galileeër (ook ongewenste verkondigers met aanhangers). Volgens de joodse geschiedschrijver Josephus speelde het geval Teudas zich af in 44 n.C. Bij Lucas moet Paulus dan nog steeds op weg naar Damascus (34 n.C.). Wie heeft het hier mis?

Lucas beschrijft het communegedrag van de bekeerlingen: iedereen verkoopt zijn bezittingen en ze delen alles samen. Toch worden er rivaliserende groepen vermeld: Hellenisten, Hebreeën en die zich noemen ‘aanhangers van de weg’ (Damascus). Wij weten uit eigen ervaring in hoeveel groepen ‘de’ christenen heden ten dage zijn verdeeld. Samen Op Weg lijkt een onhaalbaar ideaal. Volgens mij is dat altijd zo geweest.

De ‘deskundigen’ beweren dat zowel de schrijvers van de synoptisch evangeliën als Lucas in de Handelingen zoals velen van hun tijdgenoten (ook niet-joodse) het literaire genre van het wonderverhaal of heldenverhaal hanteren. Wie weet niet hoe gevoelig het gewone volk voor wonderen is: wenende madonna’s, onverklaarbare genezingen, verschijningen etc.? En hoe groot is niet de ontgoocheling als weer eens blijkt dat het nep was, dat niet het madonnabeeld weende maar dat het dak boven haar kapelletje lekte?

En dan het verhaal over Ananias en zijn vrouw Saffira. Die legden niet al het geld van het verkochte stuk grond aan Petrus’ voeten en beiden vielen voor straf dood neer. Dan vraagt een christen zich toch af: ‘What Would Jezus Do’?

Wat zou Lucas het eerst hebben geschreven, zijn evangelie of de Handelingen?

Kende Paulus deze boeken?

Er is nog veel meer op te merken en te vragen, maar dit leek me al ‘een beetje leuk’. Weer iets om eens over na te denken.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Net als de meesten van jullie heb ik Paulus nooit persoonlijk ontmoet.

Laat ik dat nou toch altijd gedacht hebben

1. Lucas zegt dat Paulus in Tarsus is geboren. Hij kan natuurlijk gelijk hebben want Paulus zegt er zelf niets over. Maar als je de brief aan de Galaten leest, dan lijkt Paulus wel Damascus als zijn thuisbasis aan te wijzen. 'Ik ben ook niet naar Jeruzalem gegaan, naar hen die eerder apostel waren dan ik. Ik ben onmiddellijk naar Arabia gegaan en ben van daar teruggekeerd naar Damascus'. (Gal, 1:17)

Dat gaat me te snel. Hier kun je echt niet uit opmaken dat Paulus Damascus als thuisbasis heeft. Kijk maar naar dit stukje: Ik ben in Milaan op vakantie, camper en zo. Ik ga met het motorfietsje een dagje naar Turijn. Spreek daar met oude bekenden die daar wonen en zeg: "Turijn lijkt me een betere plaats om te leven dan Milaan, maar omdat het al laat is ga ik nu wel weer terug". Het kan dus heel goed een tijdelijke verblijfplaats geweest zijn.

3. Lucas’ beschrijving van het visioen op weg naar Damascus wijkt af van Paulus’ verhaal.

Op essentiele punten? Anders kan het toch het bekende 'ik zag wat anders dan jij' zijn?

4. Volgens Lucas ging Paulus direct na zijn belevenissen in Damascus naar Jeruzalem. Paulus zelf zegt dat hij pas na drie jaar ging.(zie boven.)

Op het gebied van tijdsaanduidingen is men niet heel goed in de schriftuur. Dat blijkt hier dan maar weer.

Goede uitleg in je vervolgtekst, paar dingen.

De leerlingen moeten meer dan eens verschijnen voor de hogepriester en het sanhedrin waarbij hun uitdrukkelijk wordt verboden in de tempel te verkondigen. Telkens gaat het sanhedrin in geheim beraad en de inhoud van dat beraad kan Lucas zich tig jaren later nog feilloos herinneren. Was er een ‘lek’ in het sanhedrin of hebben we hier te maken met een bijbelse ‘klokkenluider’?

De allerbeste manier om iets te laten lekken is om er het stempel 'geheim' op te plakken. Natuurlijk zullen er toen ook klokkenluiders zijn geweest. Mensen die er iets bij te winnen hadden om uit de school te klappen. En roddels zijn trouwens ook het enige dat sneller is dan het licht (hier had Einstein het dus mis ), soms is de roddel er al voordat het feit waar het over gaat plaatsgevonden heeft.

Gamaliël verwijst naar de gebeurtenissen rond Teudas en later rond Judas de Galileeër (ook ongewenste verkondigers met aanhangers). Volgens de joodse geschiedschrijver Josephus speelde het geval Teudas zich af in 44 n.C. Bij Lucas moet Paulus dan nog steeds op weg naar Damascus (34 n.C.). Wie heeft het hier mis?

Als Lucas hier dezelfde fout in de tijdsaanduiding maakt als hierboven, dan is hij in ieder geval consequent. Het was erger geweest als hier de tijdklokken gelijk hadden gelopen. Dan had Lucas wellicht de tekst gekopieerd, dat gebeurde toen ook, net als tegenwoordig. Nu komt het waarschijnlijk uit eigen koker.

Lucas beschrijft het communegedrag van de bekeerlingen: iedereen verkoopt zijn bezittingen en ze delen alles samen. Toch worden er rivaliserende groepen vermeld: Hellenisten, Hebreeën en die zich noemen ‘aanhangers van de weg’ (Damascus). Wij weten uit eigen ervaring in hoeveel groepen ‘de’ christenen heden ten dage zijn verdeeld. Samen Op Weg lijkt een onhaalbaar ideaal. Volgens mij is dat altijd zo geweest.

klopt. Samen op weg, dat kunnen we niet. Altijd staan ego's, belangen, vriend en vijandschappen tussen de werkelijke berichtgeving en de wenselijke berichten, waarbij belangen dus een grote rol spelen. Dat 'aanhangers van de weg', duidt dat op iets als Tao, de weg?

De ‘deskundigen’ beweren dat zowel de schrijvers van de synoptisch evangeliën als Lucas in de Handelingen zoals velen van hun tijdgenoten (ook niet-joodse) het literaire genre van het wonderverhaal of heldenverhaal hanteren.

Ja, hoef je ook niet eens deskundig voor te zijn, het is gewoon een uiterst effectieve manier van communiceren. Dat had men vroeger heel goed door en het werkt nog steeds. Op dit soort punten vind ik de verschillen met 'toen' en 'nu' erg klein.

Wat zou Lucas het eerst hebben geschreven, zijn evangelie of de Handelingen?

Kende Paulus deze boeken?

Is niet meer na te gaan lijkt me, tenzij er geschriften zijn die door een waarnemer uit die tijd zijn geschreven. Het kan natuurlijk zijn dat de mensen die al die verschillende verhalen tot een boek aaneen gesmeed hebben de nodige moeite hebben gehad om ze op de een of andere manier tot een logisch geheel te brengen. Hetzelfde zou je hebben als je een wedstrijdverslag van twee verschillende mensen aaneen zou willen plakken/weven. Het is geen wiskunde. Elk verhaal staat bol van de interpretaties, connotaties en bijkomende zienswijzen, want de schrijver zal er het nodige van hemzelf in leggen, zowel bedoeld als onbedoeld.

[carel]

Hi Fons,

Jouw eerdere post was me ontgaan.

Het blijft voor mij de opgave om mezelf in te leven in de dagen van toen. Ik neem voor waar aan dat Hij werkelijk heeft bestaan en dat Hij om een of andere reden veel indruk maakte op zijn omgeving en dan vooral op de 'eenvoudige zielen'.

Dat lijkt me een uitstekend uitgangspunt. Ik denk ook dat Hij echt bestaan heeft. Bij jouw vervolgopmerking maak ik een kanttekening. Hij zal zeker indruk op de 'eenvoudige zielen' hebben gemaakt, maar vergeet niet de indruk die Hij op de latere samenstellers van de schriftuur heeft gemaakt en dat waren beslist geen simpele zielen. Als Hij alleen indruk had gemaakt op de simpele ziel (waar ik me graag toe reken), hadden wij deze verhalen nooit en te nimmer gehoord.

Nou zal ik wel in een hoek worden gegooid maar toch vraag ik me soms af: hoe ging dat nou in die oudtijd? Jezus trad op met een backing up group van 12 man (allicht 12, hoeveel anders?) en het gehoor was zodanig enthousiast dat het hem na afloop van de toespraak bleef volgen; zoveel duizend man, vrouwen en kinderen niet meegeteld. Hoe dolenthousiast waren die mensen dan en waarover? Had Hij zo'n onweerstaanbaar 'aura' (zo heet dat tegenwoordig toch)?

Fons hangt weer eens de oude lull uit. Dit lijkt me precies hetzelfde als dat van die popgroep. Iemand als Obama heeft het tot president geschopt omdat hij uitstekend kon vertellen, ook hij had vele volgelingen. En het enthousiasme was ook niet van de lucht. En waarover enthousiast? Omdat de verteller in de belevingswereld van de toehoorder kan treden, nergens anders om.

Rond het begin van onze jaartelling waren al die enthousiaste volgelingen alweer allang in verschillende richtingen uiteengegaan, elke richting een accent leggend op een bijzonder aspect. Dat is blijkbaar de gewone gang van zake: de volgelingen hebben allemaal hun eigen ideeën en beroepen zich om strijd op hun gelijk. Kijk maar om je heen.

Ik trek het maar door naar de huidige tijd. Het ging mis met de LPF omdat ze hun leider kwijt waren, ook stammenstrijd en zo. Bij de PVV gebeurt er de facto weinig, want die leider is er wel. Pas als de leider weg is blijkt dat iedereen zijn eigen opvattingen heeft.

[FonsV]

Dag Carel,

Dank voor je reactie(s).

Hij zal zeker indruk op de 'eenvoudige zielen' hebben gemaakt, maar vergeet niet de indruk die Hij op de latere samenstellers van de schriftuur heeft gemaakt en dat waren beslist geen simpele zielen.

Neen, dat waren het zeker niet. Die waren slim genoeg om de 'eenvoudige zielen' naar de mond te praten en zo aan de nodige stemmen en macht te komen. Had je dat niet door?

Ik trek het maar door naar de huidige tijd. Het ging mis met de LPF omdat ze hun leider kwijt waren, ook stammenstrijd en zo.

En wat denk je dat er gaat gebeuren als in Noord-Korea Jim Kung-il en in Iran Khamenei verdwijnen? Als daar iedereen eens mag zeggen wat hij/zij meent?
En wat denk je van mij, die ook 'zomaar' allerhande kanttekeningen zet bij de 'officiële leer'?

Groeten.

Fons.

[FonsV]

06. Jezus en de Essenen

Een lange bijdrage, voorafgaand aan een mogelijk nawoord.

Alle canonieke evangeliën vermelden Nazareth als een stad die verbonden is met Jezus' aardse leven.

* Marcus zegt eenvoudigweg (l:9) dat Jezus 'Nazareth in Galilea verliet en Zich door Johannes in de Jordaan liet dopen'. Marcus is het oudste evangelie bekend bij de volgende schrijvers.
* Matteüs vermeldt Nazareth pas na de vlucht naar Egypte (2:23): ’Jozef vestigde... zich in een stad, genaamd Nazareth, opdat in vervulling zou gaan hetgeen door de profeten gesproken is, dat Hij (Jezus) Nazoreeër zou heten' (de Griekse tekst heeft hier 'nazooraios').
* Lucas legt uit hoe Maria in verwachting raakte van Jezus (l:26): 'In de zesde maand nu werd de engel Gabriël gezonden naar een stad in Galilea, genaamd Nazareth...'. In hoofdstuk 2 legt Lucas uit hoe Jezus in Betlehem werd geboren nadat zijn familie daar was heen gegaan om zich op bevel van Augustus te laten 'inschrijven'.
* Johannes op zijn beurt laat Filippus zeggen (l:46): 'Wij hebben Hem gevonden, van wien Mozes in de wet geschreven heeft en de profeten, Jezus... uit Nazareth'. Waarop Natanaël antwoordt: 'Kan uit Nazareth iets goeds komen?

De twee oudste evangeliën, Marcus en Matteüs, vermelden dus alleen maar dat Jezus aan het begin van zijn loopbaan als prediker uit Nazareth kwam, terwijl de twee latere heel andere en gedetailleerdere verhalen vertellen, zoals mag worden verwacht wanneer een mooi verhaal eerst wordt doorverteld en uiteindelijk opgeschreven. Alhoewel.... de 'overschrijvers' hebben ook het nodige 'veranderd' en 'verbeterd'.

Dat Matteüs de Schrift citeert, is in overeenstemming met zijn gedragslijn: hij wil het verhaal over Jezus opbouwen met behulp van passages uit het Oude Testament die hij beschouwt als profetieën over Jezus (midrasj-techniek). Interessant genoeg maakt de oudtestamentische passage die hier wordt geciteerd, geen melding van Nazareth, maar gebruikt zij het adjectief (bijvoeglijk naamwoord) 'nazooraios', dat de betekenis 'uit Nazareth' heeft gekregen. Dat adjectief heeft in het Oude Testament echter een heel andere betekenis dan 'uit Nazareth'. Het is dan ook heel goed mogelijk dat Matteüs en de andere evangelieschrijvers, bezig zijnde in het Grieks, niet beter wetend 'nazooraios' hebben vertaald in 'Nazarener'.

De interessante mogelijkheid bestaat dat het adjectief 'nazooraios' ook een verbinding vormt tussen Essenen en christenen. We weten niet welke woorden de Aramees sprekende gemeenten van de Kerk van God bezigden voor 'volmaakt', 'heilig', 'afgezonderd'. Volgens Schoeps (1949) noemden de Joodse christenen in Syrië zichzelf 'nazooraioi', een term die later (in de vorm van nozrim) door moslims werd gebruikt voor christenen in het algemeen. De vierde-eeuwse kerkvader Epifanius stelt volgens Schoeps (1949) dat de christenen (hij heeft het niet specifiek over Joodse christenen) zichzelf eerst 'nazooraioi' noemden.

Dit woord komt zelfs op veel plaatsen in Handelingen voor, zoals in 24:5, waar de priesters van Jeruzalem Paulus 'iemand, die opstanden verwekt onder alle joden over de ganse wereld, een eerste voorstander van de sekte der Nazoreeërs 'nazooraioi' noemen. Hier zijn het dus hun tegenstanders, niet de christenen zelf, die de christelijke kerk aanduiden als de 'sekte' der Nazoreeërs.

Later noemden de christenen zich volgens Epifanius ’Iessaioi’, wat verdacht veel lijkt op een verdraaide vorm van Essaioi. Als dat zo is, bestaat de intrigerende mogelijkheid dat de Essenen - en de Aramees sprekende Joodse christenen - een term gebruikten met daarin de stam 'nzr', die 'jezelf afgezonderd houden' betekent, een term die gewoonlijk wordt weergegeven als 'naziraios', 'nazeiraios', 'nazireeër', 'nazir', maar in sommige manuscripten van de Septuaginta is vertaald met 'hagios', 'heilige' (bijvoorbeeld Richteren 13:7; 16:17).

Op dit alles wordt een interessant licht geworpen door een episode in Handelingen 21:23-24. Paulus is naar Jeruzalem gegaan waar hem door Jakobus en de oudsten wordt gevraagd uit te leggen waarom hij zegt dat de christenen uit de heidenen de Wet van Mozes over besnijdenis en de reinheid van spijzen niet hoeven te onderhouden. De oudsten willen de verzekering hebben dat Paulus zélf de Wet van Mozes wél blijft onderhouden. Daarom zeggen zij (21:23,24): Er zijn vier mannen bij ons, die een gelofte op zich genomen hebben; neem hen mede, heilig u met hen en draag de kosten voor hen, opdat zij hun hoofd kunnen laten scheren; dan zullen allen bemerken, dat van alles, wat men hun van u verteld heeft, niets waar is, maar dat gij ook zelf medegaat in de onderhouding van de Wet. Toen nam Paulus die mannen mede, en hij heiligde zich de volgende dag met hen, ging in de tempel en deed aangifte, dat de dagen der heiliging zouden duren, totdat voor ieder hunner het offer gebracht was. (vers 26).

Interessant aan deze episode is dat de 'gelofte' die deze mannen op zich hebben genomen en de vereiste heiliging dezelfde lijken als die voor 'nazireeërs' in Numeri 6:2: Wanneer iemand, man of vrouw, een bijzondere gelofte wil afleggen, de nazireeërgelofte, om zich aan de Here te wijden. Al de tijd van zijn nazireeërgelofte zal geen scheermes over zijn hoofd komen. Al de tijd van zijn nazireeërschap is hij de Here heilig.

Overeenkomstig Numeri 6 beschouwden de mannen die zich samen met Paulus heiligden, zichzelf dus als nazireeërs ('naziraioi'). Dit hield in dat zij heilig waren. Derhalve vinden we zelfs in het Nieuwe Testament christenen (Paulus en de mannen van de gemeente van Jeruzalem) die zichzelf zagen als nazireeërs, al wordt het woord zelf in dit verband niet gebruikt. Maar het woord 'nazooraios' is, net als nazeiraios, een leenwoord uit het Hebreeuws. Een Griekstalige - en bijna alle christenen uit die tijd hadden Grieks als hun voertaal - kon die woorden gemakkelijk met elkaar verwarren.

'Nazooraios' komt veelvuldig in het Nieuwe Testament voor, al is het in de meeste moderne vertalingen vertaald met 'uit Nazareth', kennelijk op gezag van Matteüs 2:23. Als, zoals waarschijnlijk lijkt, Matteüs de praktijk van Barnabas en anderen volgt, dan verwijst 'hetgeen door de profeten gesproken is' in Matteüs 2:23 naar een bepaalde passage in het Oude Testament. Die passage is bijna zeker Richteren 13:5: 'naziraion estai theou', of 13:7: 'naziraion theou estin' = 'gij zijt afgezonderden'. Dit sluit de mogelijkheid niet uit dat Matteüs en de andere evangelieschrijvers ook nog andere redenen hadden om Nazareth als Jezus' vaderstad te kiezen. De Esseense basistekst die we het Damascusdocument (CD) noemen spreekt over 'Damascus' als de plaats waar de gemeenschap werd gesticht. Met Damascus kan ook Syrië in het algemeen zijn bedoeld, zelfs met inbegrip van Galilea. Deze speculatie wordt min of meer gesteund door het bestaan van Joodse christenen in dit gebied in de tweede eeuw en later.

In de context van Richteren 13:7 wordt gedoeld op Simson, een 'nazireeër', (zoals in de herziene nieuwe vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap staat). Aangezien 'nazooraios' geen taalkundig bevredigende afleiding van Nazareth is, lijkt het veel aanvaardbaarder het te zien als een weergave van het woord dat 'heilige' betekent en dat zoals we weten door zowel christenen als Essenen werd gebruikt voor zichzelf. Wat ik hier heb gezegd, is natuurlijk geen uitgemaakte zaak.

We kunnen hier nog aan toevoegen dat als het nieuwtestamentische woord 'nazooraios' werd opgevat in de betekenis van 'de heilige', 'de afgezonderde', en dus inderdaad de naam was waarmee eerst de Essenen en later de christenen zichzelf aanduidden, dat we dan een oplossing hebben voor één van de mysteries van het Nieuwe Testament, namelijk dat er nergens in wordt verwezen naar een van de voornaamste godsdienstige bewegingen in het jodendom van die tijden, de Essenen. Als onze redenering juist is zijn ze niet uit het Nieuwe Testament weggelaten, maar komen ze erin voor onder de naam 'nazooraioi', een woord waarvan men ten onrechte heeft aangenomen dat het verwijst naar het stadje Nazareth in Galilea.

Het is ook interessant op te merken dat Paulus in Romeinen 1:1 zichzelf 'afgezonderd tot verkondiging van het evangelie van God' noemt. Het Griekse woord is 'aphoorismenos', dat heel goed overeenkomt met de betekenis van het Hebreeuwse 'nzr' met de betekenis van afgezonderd.

Bijgevolg zou 'Jezus van Nazareth' een onjuiste vertaling van 'Jezus de Nazoreeër' of vergriekst zijn en zou het ‘Jezus de Esseen’ kunnen of eigenlijk moeten zijn.

En hiermee ben ik aan het einde van mijn verhaal over de Nazarener. Dank voor de aandacht en reactie(s).

Groeten.

Fons.