3. Erfenis

[FonsV]

3. Erfenis

Als we het woord 'erfenis' horen (of lezen), denken we spontaan aan wat ouders hun kinderen hebben nagelaten: geld, huis, inboedel, bedrijf etc. Zo'n erfenis wil wel eens aanleiding geven tot een forse familieruzie.

Als we worden geboren, ligt ook de taal als een erfenis voor ons klaar. We waren een onbeschreven blad en stapten die wereld van taal en cultuur van ons voorgeslacht als een speeltuin binnen. Zoals Carel al opmerkte: ”Taal is voor mij cultuur”. Juistum! Cultuur is niet alleen de z.g. 'schone kunsten', waar de minister van cultuur zich druk over maakt.
Cultuur komt van het Latijnse woord colere dat zoveel betekent als bebouwen, bewerken, ontginnen. De taal is een weergave van de wereld zoals wij hem zien of graag zien. Dit 'taal-gebruik' komt niet bij planten en dieren maar alleen bij mensen voor.

Dat ontginnen is een voortdurend proces dat al duizenden en duizenden jaren aan de gang is en dus vallen we, als we geboren worden, in een proces, niet in een status quo. Zoals we in ons DNA kunnen lezen wat onze lichamelijk oorsprong is, zo ontdekken we in de taal uit welke cultuur we zijn voortgekomen en tot welke cultuur we behoren. 'De taal is gansch een volk'. Al gauw bewegen we ons in 'onze' taal als een vis in het water. En het wonderlijke is dat een proces dat al zo lang duurt nog steeds verder gaat omdat we er allemaal aan deelnemen, er onderdelen aan toevoegen, andere onderdelen eruit weglaten of onderdelen/woorden een andere inhoud geven.

Op die manier weerspiegelt de taal wat een 'cultuur' (in de brede zin van 'de manier van leven') 'van betekenis' vindt. En waaruit bestaat die betekenis dan? Moeilijk te beschrijven. Probeer maar eens onder woorden te brengen waaruit je leven bestaat. In steno samen gevat zou je kunnen zeggen: "Uit een manier van leven die we van onze voorgeslachten hebben geërfd: een wereld van kennis en wetenschap, van waarden en normen en (last but not least!) een wereld van religie".

Vroeger (in 'die goede oude tijd') vormde ook in ons Westen de religie a.h.w. de beslissende grondslag onder de regels voor de juiste manier van leven. Die regels stonden eerst kant en klaar geformuleerd in de verhalen van de Batavieren, daarna in de verhalen van het Oude Testament, het Nieuwe Testament, in het onfeilbaar kerkelijk leergezag of in de Koran. Die opstelling lijkt aan het veranderen te zijn en sommigen spreken optimistisch van een 'nieuwe lente'; tenminste als het om de ontwikkelingen in het Nabije Oosten gaat. (Maar dat komt wellicht later nog een keer ter sprake.)

Er is een heel stel kleinschalige randprobleempjes waarover natuurlijk fanatiek gedebatteerd wordt. B.v. 'Wat is hier, in Nederland, de juiste taal'? Ieder jaar op TV het Groot Dictee der Nederlandse taal. Dat is ABN = Algemeen Beschaafd Nederlands (groene of witte boekje). Wat dan te denken van "Komen hun ook"? en na een verloren wedstrijd: "Hullie waren veel sterker als ons". De context maakt gelukkig duidelijk wat de bedoeling is. Het onderscheid tussen derde en vierde naamval lijkt bij de derde persoon meervoud afgeschaft te worden terwijl ik het in mijn lagere schooltijd nog goed of fout kon doen: punt meer of minder.

En dan het probleem: Wat is een goede 'vertaling'? Het Engelse woordenboek is dikker dan het Nederlandse omdat men daar voor dezelfde zaak vaak meer synoniemen heeft, elk met een eigen gevoelsinhoud. Daar hebben ze dus woorden die wij niet hebben.
Een Engelse buurman van me zei "De weer is mooi vandaag".
Een Duitser zegt letterlijk vertaald: "Het geeft veel junks in Amsterdam".
En een Zwitserse kennis gebruikte het woordje 'er' óf niet óf verkeerd: "Ik heb van gehoord".

En bij het vertalen van de Bijbel is het om de haverklap raak: 'Hoe vertaal ik dít nu weer'? B.v. "Geef gewicht aan uw vader en moeder". Dat staat er letterlijk. Daar moet dus iets op gevonden worden. Maar hetzelfde is het geval wanneer je Homerus vertaalt of een Chinese tekst waarvan de tekens alleen al ons niets te zeggen hebben. Bij de Chinezen kan een gesproken woord ook nog eens, afhankelijk van de plaats in de zin of van de hoogte waarop het wordt uitgesproken, verschillende betekenissen hebben. Dat kun je dus alleen maar horen! Als je Chinees kent.

Een wel heel vreemd aspect van taal is dat voor sommige zaken geen woord beschikbaar is. Althans niet in de openbaarheid beschikbaar. Of moet ik zeggen dat sommige zaken 'onder het taboe vallen'? Ik herinner me uit mijn roomse pubertijd een retraite voor leerlingen op niet-roomse middelbare scholen. Er waren twee preken per dag en de predikant had de Tien Geboden als gespreksstof gekozen. Waarom niet? Zijn puberend gehoor zat - op voorhand genietend - te wachten op het zesde gebod: 'Gij zult geen onkuisheid doen'.
Die preek ging als volgt: "Zesde gebod: Gij zult geen onkuisheid doen". Gespannen stilte in de zaal. Wat zou hij te zeggen hebben? Luidkeels bulderend: "Dit woord mag onder ons zelfs niet g·e·n·ó·e·m·d worden". Weer rustig: "Zevende gebod. Gij zult niet stelen".
Teleurstelling bij het gehoor. Jammer! Tóch?

In het RK blad (Rorate wordt commentaar gegeven op het volgende bericht: In Vlaanderen circuleert sinds kort het manifest Gelovigen nemen het woord. Dat pleidooi voor kerkhervorming wil onder andere de crisis in de parochiepastoraal tegemoet treden door leken als herders en voorgangers te laten optreden, en woord- en communievieringen te houden zonder aanwezige priester. Dat is voor Rorate 'vloeken in de kerk' en zo'n manifest hóórt niet. :!::!:

Toch zijn er (on)weldenkenden die vinden dat cultuur een tijdgebonden verschijnsel is en dat het tegennatuurlijk is als er alleen mag gezegd worden wat en zoals het al gezegd is. Of staat anders het einde der tijden voor de deur?

Toch weer: ruzie over de erfenis.

Eventueel tot een volgende bijdrage.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

weer een interessante post, met wat emotie aan het eind. En zo hoort het ook, emotie is ook cultuur en spreekt een eigen taal om het in de trant van jouw post te formuleren.

Als we het woord 'erfenis' horen (of lezen), denken we spontaan aan wat ouders hun kinderen hebben nagelaten: geld, huis, inboedel, bedrijf etc. Zo'n erfenis wil wel eens aanleiding geven tot een forse familieruzie.

Zeker, kijk maar naar die wetenschapper Sweder van Wijnbergen, die een paar familieschilderijen verkocht voor 650.000 euro en zijn zus, die de nalatenschap beheerde, voor geestelijk zwakzinnig versleet. Waar ik bij erfenissen altijd aan moet denken is aan de grote greep die onze nationale dief, de belastingdienst dus, in die erfenis doet. Om ook even emotioneel te zijn: Keiharde diefstal!

Wat taal betreft is het gebruik van die emoticons ook een aardige uitvinding. Zonder twijfel kun je daar heel snel wat mee uitdrukken wat de ander meteen begrijpt. Voor mij horen die emoticons, waar jij ook geregeld gebruik van maakt Fons, bij onze taal. Sterker, ze zijn elementen van een veel breder taalgebied, dat van de expressie, die, zonder dat je elkaars taal kent toch een emotie uit kan drukken. Bedenk ook dat jij, taalvaardig als je bent, toch die symbooltjes gebruikt. Geeft iets aan van de toegevoegde waarde dit ze kunnen hebben. Toen ik deze forumomgeving selecteerde, in mei-juni 2010 dacht ik, was het gebruik van die emoticons zeker een punt waar ik veel waarde aan hechtte. En dit platform kon dat prima aan.

Cultuur komt van het Latijnse woord colere dat zoveel betekent als bebouwen, bewerken, ontginnen. De taal is een weergave van de wereld zoals wij hem zien of graag zien. Dit 'taal-gebruik' komt niet bij planten en dieren maar alleen bij mensen voor.

Dat is de vraag. Van planten weet ik het niet, denk niet dat die een taal hebben of iets dat je als zodanig zou kunnen zien, maar dieren wel. ik heb het eerder gehad over walvissen die een nogal complexe taal schijnen te kennen. Taaldeskundigen hebben dat vastgesteld, op basis van het aantal verschillende frasen die de walvis ten gehore brengt. Ook kennen walvissen dialecten, elke groep maakt zo zijn eigen geluiden. Apen zouden ook best een taal kunnen hebben, ik versta ze niet, maar als ze voor gevaar waarschuwen is dat niet mis te verstaan.

Al gauw bewegen we ons in 'onze' taal als een vis in het water. En het wonderlijke is dat een proces dat al zo lang duurt nog steeds verder gaat omdat we er allemaal aan deelnemen, er onderdelen aan toevoegen, andere onderdelen eruit weglaten of onderdelen/woorden een andere inhoud geven.

Dat zich volledig eigen maken van de taal vindt plaats in de eerste levensjaren. Dit vermogen is zo sterk dat je er gemakkelijk een tweede taal bij zou kunnen leren en die taal maak je je ook helemaal eigen. Daarna, zeg na je 10e, is het over-en-uit met je taal-leer-systeem, dan moet je het op de structurele manier doen, woordjes instampen. Maar die taal leer je nooit meer goed spreken, wordt nooit meer die jas die zo precies past. Heel interessant onderwerp trouwens.

Vroeger (in 'die goede oude tijd') vormde ook in ons Westen de religie a.h.w. de beslissende grondslag onder de regels voor de juiste manier van leven. Die regels stonden eerst kant en klaar geformuleerd in de verhalen van de Batavieren, daarna in de verhalen van het Oude Testament, het Nieuwe Testament, in het onfeilbaar kerkelijk leergezag of in de Koran. Die opstelling lijkt aan het veranderen te zijn en sommigen spreken optimistisch van een 'nieuwe lente'; tenminste als het om de ontwikkelingen in het Nabije Oosten gaat. (Maar dat komt wellicht later nog een keer ter sprake.)

Vergeet niet dat je die religie ook aanleert, precies als bij die taal gebeurt. Religie komt ook ten diepste in je systeem terecht en het loslaten is voor velen dan ook een behoorlijk ingrijpend proces. Jongere mensen kunnen zich dat niet goed voorstellen, omdat er op dat gebied heel veel veranderd is, maar zeker is dat religie taal-achtige eigenschappen heeft, even los van het culturele aspect waar we het eerder over gehad hebben.

Er is een heel stel kleinschalige randprobleempjes waarover natuurlijk fanatiek gedebatteerd wordt. B.v. 'Wat is hier, in Nederland, de juiste taal'? Ieder jaar op TV het Groot Dictee der Nederlandse taal. Dat is ABN = Algemeen Beschaafd Nederlands (groene of witte boekje).

Dat is de technische kant van de taal, de syntax, woordbegrippen en schrijfwijze. Dat vind ik niet zo heel interessant, alhoewel ik me toch nog steeds stoor aan het verkeerde gebruik van d's en t's. Dus blijkbaar zit dit bij mij toch dieper dan ik zelf dacht.

En dan het probleem: Wat is een goede 'vertaling'? Het Engelse woordenboek is dikker dan het Nederlandse omdat men daar voor dezelfde zaak vaak meer synoniemen heeft, elk met een eigen gevoelsinhoud. Daar hebben ze dus woorden die wij niet hebben.

Het Engels is de krachtigste taal die we hebben. En de afstand met andere talen neemt alleen maar toe als gevolg van het gebruik van internet en de toenemende internationalisatie.

Moet nu weg....

[FonsV]

Dag Carel,

Dank voor je reactie.

Wat taal betreft is het gebruik van die emoticons ook een aardige uitvinding.

Dat is het zeker en... ik sta volledig achter de rest van je beschouwing over deze 'beeldjes'. Het leunt zijdelings wat aan tegen de (laat ik het zo noemen) volkswijsheid: 'Het woord is levend, de letter dood'.

Bij dat laatste moet ik één kanttekeningetje plaatsen: destijds heb ik grafologie gestudeerd bij Ludwig Klages. Het veruit moeilijkste onderdeel van die kunst bleek het volgende: ik moest leren (en dat kost verschrikkelijk veel oefening) om naar een handgeschreven tekst te kijken zonder hem te lezen. Het enige doel was: inschatten hoe zeer de persoon in de schrijfbeweging tot uitdrukking (of: tot leven) komt. Schrijven is namelijk een dermate ingewikkelde activiteit dat geen twee mensen het op dezelfde manier doen. Hoe vaak kun je niet aan het geschreven adres op de envelop vaststellen van wie de inhoud van de envelop is?

Dat is voor mij een van de redenen waarom ik graag emoticons gebruik want zeker in een gedrukte letters zoals hier is niets persoonlijks te ontdekken. Daarvoor moet je de tekst lezen en het uit de inhoud proberen te destilleren wie de auteur 'als persoon' is. Wel een wat riskante bezigheid.
Verder zal ik het maar niet uitleggen want dat kost me veel teveel tijd.

Van planten weet ik het niet, denk niet dat die een taal hebben of iets dat je als zodanig zou kunnen zien, maar dieren wel.

Jij bent stukken beter thuis op de computer en het internet dan ik. Ik zou zeggen: googel eens wat en je komt tot de ontdekking dat er planten zijn die communiceren zowel met andere planten als met dieren; dat er dieren zijn die communiceren zowel met andere dieren, als met planten als met de mens. Communiceren is een begrip met één betekenis in vele, onderling zeer verschillende vormen (denk aan communicerende vaten).

Onze prinses Irene 'praat' met bomen. Daar wordt lacherig over gedaan maar ik heb eens een langdurend gesprek gehad met een tomatenkweker en die heeft me ervan overtuigd dat de manier-van-omgaan-met de planten (en dat betekent meer dan alleen maar water geven) invloed heeft op hun welbevinden en productiviteit. Ik heb een tijdje twee van die 'intelligente' teckels gehad en de verhalen over de communicatie die ik met hen en zij met mij hadden golden als ongeloofwaardig tot men met eigen ogen zag en eigen oren hoorde wat er voor ogen en oren gebeurde.

Niettemin houd ik staande dat 'taal' bij de mens van een wezenlijk andere natuur (sorry voor de filosofische termen) is dan bij planten en dieren. En dus zeg ik zonder enige terughoudendheid: 'Onderzoek heeft aangetoond dat er een vorm van taal is die alleen bij de mens voorkomt. Vormen van taal, die bij dieren voorkomen, komen doorgaans ook bij de mens voor'.

Dat zich volledig eigen maken van de taal vindt plaats in de eerste levensjaren.

Wat vind je van deze gedachtegang:
* wij beginnen als tabula rasa, als onbeschreven lei.
* de eerste indrukken worden het eerste opgeschreven.
* alle volgende indrukken worden over die eerste geschreven en zo blijven die eerste indrukken altijd onder de volgende aanwezig. Of: de latere indrukken komen door de vroegere indrukken naar binnen (of: ketsen daarop af).
* het vermogen om indrukken als fundamenteel op te doen neemt in de loop der jaren dus aanzienlijk af.

De meeste van mijn neven en nichten in Canada zijn bilingual (Engels en Frans) omdat ze in een tweetalige milieu (Quebec) zijn geboren en groot geworden. Hun Frans is wel anders dan het Frans dat wij geleerd hebben (fonetisch: 'poessée lè breeks' en 'oe è lu pneu spaajer') maar... als ik daar in het Engels met ze aan het praten ben en ik eindig een zin met een of twee Franse woorden, geven ze 'automatisch' in het Frans antwoord. Omgekeerd lukt ook altijd.

Vergeet niet dat je die religie ook aanleert, precies als bij die taal gebeurt.

Nee, dat vergeet ik niet. De religie was dan ook een deel van de 'taal geworden' wereld waarin we terechtkwamen. Cultuur is die taal geworden wereld. Die wereld verandert momenteel omdat die cultuur en daarmee de taal aan het veranderen zijn. Dit verschijnsel kom je bij b.v. de walvissen niet tegen.

...alhoewel ik me toch nog steeds stoor aan het verkeerde gebruik van d's en t's.

Dat doe je alleen bij geschreven tekst want dat verschil kun je niet horen. En ja, dat ergeren aan is ook iets van onze cultuur.

Het Engels is de krachtigste taal die we hebben.

Die bewering zou ik in zijn algemeenheid niet graag voor mijn rekening nemen. Voor de Engelsen gaat het natuurlijk op. Evengoed is Latijn het meest geschikt voor het formuleren van rechten en wetten. En... ik vind Franse chansons het mooist.

Moet nu weg....

Ik moet niet, maar ik ga wel.

Groeten.

Fons.

PS Het eerste onderdeel van dit onderwerp levert al aardig wat 'kijkers' op. Beetje jammer dat geen van hen zijn/haar bijdrage levert.

[carel]

Hi Fons,

Dat is voor mij een van de redenen waarom ik graag emoticons gebruik want zeker in een gedrukte letters zoals hier is niets persoonlijks te ontdekken. Daarvoor moet je de tekst lezen en het uit de inhoud proberen te destilleren wie de auteur 'als persoon' is. Wel een wat riskante bezigheid.  

Goed  punt! Had ik even niet aan gedacht, maar dat is natuurlijk zo. Een grafoloog kan er inderdaad helemaal niks mee. Maar misschien is het net als bij die Chinese doktoren, die kunnen een pols 'lezen' op wel 24 manieren, waar een westerse arts alleen de polsslag registreert. Dat komt, heb ik me laten vertellen, omdat Chinezen niks van zichzelf laten zien en zich ook niet ontkleden. Die dokter moet dus wel. Iets vergelijkbaars tref je hier. Je probeert aan het taalgebruik, keuze van onderwerp, wijze van formuleren af te leiden wat iemand echt bedoelt en hoe hij/zij over het onderwerp denkt. Via een postwissel krijg je toch wel een indruk van hoe iemand in het debat is. natuurlijk niet te vergelijken met een gewoon gesprek of met een goede grafologische analyse, dat geef ik toe. Jij maakt behoorlijk gebruik van emoticons en daar leid ik dan uit af dat je de beperkingen van het geschreven/ getypte woord ten principale aanvaard en via die symbooltjes er een 'levende mens' indruk aan wilt toevoegen.

Het veruit moeilijkste onderdeel van die kunst bleek het volgende: ik moest leren (en dat kost verschrikkelijk veel oefening) om naar een handgeschreven tekst te kijken zonder hem te lezen.

begrijp ik. ik durf de stelling aan dat kinderen dat beter kunnen. Experimenten met woorden als groen, maar dan gedrukt in rood levert op dat kinderen de kleur meteen noemen waar volwassenen de tekst lezen. Is een beetje hetzelfde.

Planten communiceren zeker, maar we hadden het hier over taal, dus het voertuig zelf. Planten communiceren met kleuren, geuren, stekels en nog wat meer. Wij doen dat op zich ook, dat noemen we dan de non-verbale communicatie en die is net zo moeilijk los te zien van de tekst als de inhoud bij de analyserende grafoloog. Wij verliezen op de een of andere manier dat soort vaardigheden. Misschien omdat we ons in woord en geschrift goed kunnen uitdrukken en die andere vaardigheden minder gebruikt worden. En wat je niet gebruikt degenereert, dat is zeker zo.

Onze prinses Irene 'praat' met bomen. Daar wordt lacherig over gedaan maar ik heb eens een langdurend gesprek gehad met een tomatenkweker en die heeft me ervan overtuigd dat de manier-van-omgaan-met de planten (en dat betekent meer dan alleen maar water geven) invloed heeft op hun welbevinden en productiviteit. Ik heb een tijdje twee van die 'intelligente' teckels gehad en de verhalen over de communicatie die ik met hen en zij met mij hadden golden als ongeloofwaardig tot men met eigen ogen zag en eigen oren hoorde wat er voor ogen en oren gebeurde.

Eens. Vanmiddag nog bij een oude oom die een klein hondje had. dat hondje kwam meteen aan mijn voeten liggen, iets wat hij nooit deed. Honden hebben snel door waar ze zich thuis en veilig voelen. Hoe ze dat doen? Ik ben een dierenliefhebber in ultimo format, maar dat had ik die hond niet verteld, dat wist hij al.

Niettemin houd ik staande dat 'taal' bij de mens van een wezenlijk andere natuur (sorry voor de filosofische termen) is dan bij planten en dieren. En dus zeg ik zonder enige terughoudendheid: 'Onderzoek heeft aangetoond dat er een vorm van taal is die alleen bij de mens voorkomt. Vormen van taal, die bij dieren voorkomen, komen doorgaans ook bij de mens voor'.

ik weet hier te weinig van, je kunt best gelijk hebben. Dieren kennen in ieder geval geen geschreven taal en in hun kennisoverdracht wordt taal gebruikt, denk ik, om het getoonde extra kracht bij te zetten. Voorbeeldgedrag is bij dieren voornamelijk de basis voor kennisoverdracht. Als er iemand meer vanaf weet, dan zie ik diens reactie graag tegemoet.

Wat vind je van deze gedachtengang
* wij beginnen als tabula rasa, als onbeschreven lei. 
* de eerste indrukken worden het eerste opgeschreven. 
* alle volgende indrukken worden over die eerste geschreven en zo blijven die eerste indrukken altijd onder de volgende aanwezig. Of: de latere indrukken komen door de vroegere indrukken naar binnen (of: ketsen daarop af). 
* het vermogen om indrukken als fundamenteel op te doen neemt in de loop der jaren dus aanzienlijk af.

zijn wij echt 'onbeschreven' ? Wat is er genetisch al bepaald? Onderzoeken met kinderen die door dieren zijn opgevoed laten zien dat er zeker veel onbeschrevens in ons huist, maar waar houdt dat op? Wat zit er vanaf het begin in? Interessant, maar ik ben hier niet goed in thuis.

De eerste indrukken zijn zeker belangrijk, maar bedenk wel dat een kind op een heel andere manier denkt als volwassenen doen. Bij kinderen speelt de frontale kwab nauwelijks een rol en bij volwassenen speelt dat gedeelte van de hersenen zo ongeveer de hoofdrol.

Ik weet niet hoe indrukken worden opgeslagen. Daar wordt veel onderzoek naar gedaan. ik dacht dat de hersenen holistisch werkten bij het vastleggen van indrukken en heel veel centra in de hersenen vervullen daarbij een rol. Welke? Is niet heel duidelijk, maar het onderzoek vordert gestaag. Voorts blijf ik hier wijzen op het totaal andere proces dat zich bij kinderen voordoet, waarbij het leervermogen het van volwassenen verre overstijgt.

Nee, dat vergeet ik niet. De religie was dan ook een deel van de 'taal geworden' wereld waarin we terechtkwamen. Cultuur is die taal geworden wereld. Die wereld verandert momenteel omdat die cultuur en daarmee de taal aan het veranderen zijn. Dit verschijnsel kom je bij b.v. de walvissen niet tegen.

dat weten we niet. We weten eigenlijk niet zo heel veel van hoe dieren denken en hoe zich dat ontwikkelt. Het zou me niks verbazen als dieren veel meer op ons lijken in dat opzicht  dan wij denken.

Ons vermogen om indrukken op te doen neemt af doordat we op een andere manier gaan denken, andere hersencentra nemen rollen over. Ik weet niet of je dat met 'afnemen' kunt typeren, hier ligt echt veel 'terra incognita' hoor.

Die bewering zou ik in zijn algemeenheid niet graag voor mijn rekening nemen. Voor de Engelsen gaat het natuurlijk op. Evengoed is Latijn het meest geschikt voor het formuleren van rechten en wetten. En... ik vind Franse chansons het mooist.

ik heb dit van linguisten. Het Engels is echt de meest uitgebreide, ontwikkelde zo je wil, taal die we kennen. Je kunt er ook het kortst in formuleren, dus de informatiekracht van het Engels is ook het sterkst. Wat dat betreft kan het Nederlands bijvoorbeeld er echt niet aan tippen. En het Latijn is een taal die we vooral ook kennen van het geformuleerde woord, wetten, kerkriten, noem maar op. Wij hebben nooit geleefd in een tijd waarin het Latijn gesproken werd, dat moet echt anders zijn geweest dan de taal die wij kennen. Het Franse chanson heeft ook veel te maken met emotie, een goede zanger, een mooie vriendin vroeger, zo werken die dingen. Over 30 jaar heeft men het niet meer over het Frans maar over deze of gene rapper, Ice T, ik noem maar iemand, of Ali B, waar wij ons dan weer niks bij kunnen voorstellen.

PS Het eerste onderdeel van dit onderwerp levert al aardig wat 'kijkers' op. Beetje jammer dat geen van hen zijn/haar bijdrage levert.  :?

Iedereen is vrij om te doen wat hij / zij wil doen toch?

[FonsV]

Dag Carel,

Maar misschien is het net als bij die Chinese doktoren, die kunnen een pols 'lezen' op wel 24 manieren, waar een westerse arts alleen de polsslag registreert.

Leuk! Destijds had ik een oudere collega, Indiër van geboorte, die een aantal jaren als gynaecoloog in de Derde Wereld had gewerkt. Hij raadde me op een dag aan eens een goede stethoscoop aan te schaffen dan zou hij me wel eens leren wat je allemaal kon horen.

Zo'n stethoscoop heeft twee 'luisterkopjes': * het kelkje en * het membraantje.
* Eerst leren dat de kopjes verschillende geluiden presenteren: de meer laagfrequente en meer de hoogfrequente. Was al een hele oefening.
* Daarna leren luisteren bij verschillende druk, meestal hoog beginnend en geleidelijk minder wordend.
* Het kelkje/membraantje bij hogere druk langzaam toenemend wat te hellen leverde weer extra informatie op.
Om maar een paar zaken te noemen.

Maar... zo kon je wel – door op verschillende plaatsen van het lichaam te luisteren – naast hartfrequentie en bloeddruk ook arteriosclerose, onvoldoende sluitende hartkleppen, ergens een vaatvernauwing etc. 'horen'. Of in ieder geval tot de diagnose komen: “Het zou met niet verwonderen als...”.
Tot 24 manieren van luisteren heb ik het helaas niet gebracht.

...zijn wij echt 'onbeschreven'?

Hoogstwaarschijnlijk al niet meer op het moment dat we bij de geboorte het moederlichaam verlaten. 'Onderzoek heeft aangetoond' (;)) dat de boreling al vertrouwd is met de geluiden van het hart en de ingewanden van zijn moeder en... zelfs, eenmaal buiten, háár stem 'herkent' als iets vertrouwds en veiligheid biedend. Wat het laatste betreft: als die stem tijdens de zwangerschap niet tot het tegenovergestelde aanleiding heeft gegeven.

Tot slot een aardigheidje:

Dieren kennen in ieder geval geen geschreven taal en in hun kennisoverdracht wordt taal gebruikt, denk ik, om het getoonde extra kracht bij te zetten.

De term 'taal' wordt hier – naar mijn idee – zo 'ruim' gebruikt dat hij ook op dieren van toepassing is; maar dat doen we wel met meer termen. Ik had destijds twee teckels, halfzussen van elkaar. De jongste had een nog groter kampioen als vader dan de oudste en had dus een smak geld gekost. En teckels zijn 'slim'.

Het volgende was een spelletje: ik zit met de pantoffels aan in mijn luie stoel met het bezoek te praten. Pluis (zo heette ze) ligt een beetje nukkig – omdat ze niet op schoot mag – op afstand languit gestrekt met de kop op de voorpoten miskend toe te kijken.
Op een gegeven moment valt een pantoffel van mijn voet en ik laat hem liggen. Dit is Pluis niet ontgaan, ze staat op, begeeft zich naar de keuken, komt 'stilletjes' terug en gaat langs een omweggetje achter mijn stoel liggen. Stukje bij stukje sleept ze de pantoffel uit mijn zicht ('denkt' ze), neemt hem dan op en verstopt hem onder de bank of naast een kast. Ze komt 'opvallend' terug en gaat weer voor me liggen.
Even later wil ik m'n pantoffel aantrekken. Kan hem dus niet vinden en doe, links en rechts kijkend, luidruchtig stom verbaasd: “Waar is dat ding nóu weer”?! Uiteindelijk zeg ik: “Pluis, baasje is zijn pantoffel kwijt, ga hem eens zoeken”.
Ze staat op, kijkt hier en daar, blaft enthousiast als ze hem heeft 'gevonden' en brengt hem triomfantelijk terug. Ik prijs haar de hemel in, ze glundert hoorbaar en vindt het blijkbaar voldoende om nogmaals aan te geven dat ze op schoot wil. En daar ga ik dan maar op in en word bedolven onder tekenen van grenzeloze liefde.
Ze heeft echter nooit in de gaten gehad dat ik haar door heb en ze heeft blijkbaar niet gehoord dat ik in haar aanwezigheid het bezoek de hele oefening had aangekondigd. Het bezoek kan zijn ogen niet geloven, maar dat is niet mijn probleem.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Hoogstwaarschijnlijk al niet meer op het moment dat we bij de geboorte het moederlichaam verlaten. 'Onderzoek heeft aangetoond' () dat de boreling al vertrouwd is met de geluiden van het hart en de ingewanden van zijn moeder en... zelfs, eenmaal buiten, háár stem 'herkent' als iets vertrouwds en veiligheid biedend. Wat het laatste betreft: als die stem tijdens de zwangerschap niet tot het tegenovergestelde aanleiding heeft gegeven.

Volgens  mij is dit een van de kenmerken van zoogdieren, zorg dragen voor het nageslacht. Je ziet dit bij elk zoogdier en ik weet niet zeker of het jonge dier de moeder echt meteen herkent. Bij vogels zie je dat de jongen achter elk bewegend ding aangaan als ze uit het nest komen. Dat is dus misschien de erfenis die wij van onze verre voorouders meegekregen hebben: zorg aan en voor de kleintjes bieden en als je pas geboren bent die zorg ook zoeken. Tweerichtingverkeer dus.

Even later wil ik m'n pantoffel aantrekken. Kan hem dus niet vinden en doe, links en rechts kijkend, luidruchtig stom verbaasd: “Waar is dat ding nóu weer”?! Uiteindelijk zeg ik: “Pluis, baasje is zijn pantoffel kwijt, ga hem eens zoeken”. 
Ze staat op, kijkt hier en daar, blaft enthousiast als ze hem heeft 'gevonden' en brengt hem triomfantelijk terug. Ik prijs haar de hemel in, ze glundert hoorbaar en vindt het blijkbaar voldoende om nogmaals aan te geven dat ze op schoot wil. En daar ga ik dan maar op in en word bedolven onder tekenen van grenzeloze liefde.  

En dat lijkt me dus precies het gedrag wat je van een slim zoogdier mag en kunt verwachten. Die erfenis delen we dus met elkaar, die hond weet van nature hoe hij zorg en aandacht kan krijgen en wij zijn zo geprogrammeerd door de natuur dat wij die zorg dan ook bieden. Behoudens verknipte figuren werkt dit bij de meeste mensen zo, de hond neemt dan ook vaak een plaats in waar menig kind redelijk afgunstig op kan en zal zijn.

NB: ik besprak jouw post vanuit het hoofdonderwerp hier: erfenis, vandaar

[FonsV]

Dag Carel,

Dank voor je reactie.

* wij beginnen als tabula rasa, als onbeschreven lei. * de eerste indrukken worden het eerste opgeschreven.

Zijn wij echt 'onbeschreven' ? Wat is er genetisch al bepaald?

Ik maak graag onderscheid tussen 'van binnen uit' en 'van buiten af'. (Om maar en nieuwe formulering te gebruiken.) Wat een lei tot lei maakt wordt niet bepaald door wat er op die lei wordt geschreven maar door wat die lei tot lei maakt. Als je begrijpt wat ik bedoel.

Je kunt toch moeilijk ontkennen dat ons zijn-die-we-zijn NIET volledig bepaald wordt door onze genen. Goed, de genen hebben we geërfd van ons voorgeslacht. Van wie anders hebben we geërfd wat we meer zijn dan wat alleen door onze genen wordt bepaald? De mens is een animal rationale d.w.z. hij deelt met de dieren een aantal kenmerken. We moeten wel oppassen met de even suggestieve als foutieve bewering dat de dieren ook menselijke kenmerken hebben. De menselijke kenmerken delen we juist niet!

Je ziet dit bij elk zoogdier en ik weet niet zeker of het jonge dier de moeder echt meteen herkent.

Ik wilde alleen beweren dat (ook) wij niet pas ná onze geboorte zijn begonnen met indrukken op te doen, met 'beschreven' te worden. Dat gebeurt namelijk al in de baarmoeder. Weliswaar op nog primitief (of animaal) niveau, maar tóch. Het is aangetoond dat een pasgeboren mens het stemgeluid van zijn moeder herkent als iets vertrouwds, als iets 'al eerder gehoord'. En als dat horen heeft plaats gevonden een een behaaglijke en veilige omgeving, zal dat kind, eenmaal geboren, op dat geluid reageren als op een veilig 'thuis'. Dat dieren dit ook doen, so what? Is dat dan menselijk gedrag?

Bij vogels zie je dat de jongen achter elk bewegend ding aangaan als ze uit het nest komen.

Ik heb eens de eieren van een eend omgeruild met die van een kip (tijdens de broed en per dag één ei). In de tuin waarin ik dit deed bevond zich ook een vijver. Verzin zelf maar de 'hilarische' gevolgen waarvan ik later toch wel spijt had.

En... het kan heel ver gaan, zoals dit fimpje laat zien: http://www.youtube.com/watch_popup?v=FZ-bJFVJ2P0

Ik heb alleen willen benadrukken dat de mens zich 'thuis' voelt in de cultuur die hij heeft geërfd van zijn voorgeslacht en: hoe vroeger dat erven plaats heeft gevonden des te groter is de invloed van die erfenis. Probeer die invulling van het woord 'cultuur' maar eens te verwezenlijken zonder taal.

NB: ik besprak jouw post vanuit het hoofdonderwerp hier: erfenis, vandaar...

Deze toelichting van je begrijp ik niet. Sorry.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Om met het laatste te beginnen: jij hebt deze draad geopend onder het kopje 'erfenis'. Daar greep ik op terug, vandaar mijn laatste opmerking. ik weet van mezelf dat ik nog wel eens met een onderwerp op de loop ga en er van alles bijhaal. ik dacht nu: "welaan, laat ik het nu eens strikt bij het onderwerp houden.

Persoonlijk vind ik het onderwerp 'erfenis' meer dan belangrijk genoeg. dat bepaalt immers je mogelijkheden. Het is meer dan eens aangetoond dat een kind dat van jongsaf in een compleet andere omgeving opgroeit en door 'locals' opgevoed wordt nauwelijks van zijn leeftijdsgenoten te onderscheiden is. Hooguit maakt zijn omgeving wel kenbaar dat hij of zij 'anders' is. Zou dat niet gebeuren dan was er weinig verschil.

Inderdaad, ik zie meer overeenkomsten dan verschillen met dieren. En ik denk dat het juist de religies zijn geweest die de mens boven dat 'dierlijke' hebben proberen uit te tillen. ik zie eigenlijk steeds meer eigenschappen bij dieren die wij node missen, bijvoorbeeld oprechtheid. En een hoge pet van onze 'cultuur' heb ik ook al niet. Als je van kindsaf gewend bent aan iets dan is dat je cultuur. Kinderen die van jongs af met de letterlijke larie van vele religies worden opgevoed komen daar slechts met de grootste moeite onderuit, net als wij veel moeite zouden moeten doen onze van kindsaf af aangeleerde westerse cultuur af te komen, bijvoorbeeld als we in China gaan wonen.

Jij maakt snel de stap naar taal en dat is begrijpelijk. Taal is zeker een cultuurdrager. Ook over taal ben ik niet hoopvol gestemd, want het is minstens zo'n grote afstand-schepper tussen groepen als cultuurdrager binnen de groep. Je kunt bijvoorbeeld heel moeilijk echt diepgaand met een Fransman debatteren, simpel omdat die bijna altijd slechts een enkele taal spreekt. En daarnaast omdat de Franse cultuur er een van haantjes en 'wij zijn de beste' is. Meestal levert dat dus weinig of niks op.

Mede daardoor hebben we zo'n grote problemen om bijvoorbeeld in Europa tot een gezamenlijke aanpak te komen, iedereen spreekt letterlijk 'voor zichzelf'. In Amerika zie je dat ook, daar gaat het om de verschillen tussen de Spaanstalige en de Engels sprekende deelgemeenschappen. Spaans=arm en Engels=rijk. En die gemeenschappen matchen nauwelijks, totaal verschillende culturen om dat woord toch maar even te gebruiken. Tegelijk speelt religie daar ook een tamelijk onfrisse rol, wat hier gelukkig wat minder het geval is.

Taal? Moet ik er blij mee zijn?
Erfenis? Meer invloed dan we denken

[FonsV]

Dag Carel,

Kinderen die van jongs af met de letterlijke larie van vele religies worden opgevoed komen daar slechts met de grootste moeite onderuit.

En hoe groot acht je de (menselijke) taal in dat proces? En in deze 'erfenis' is er geen onderlinge strijd over wie wat uit de erfenis krijgt. Iedere nakomeling krijgt namelijk de volle mep.

Taal is zeker een cultuurdrager. Ook over taal ben ik niet hoopvol gestemd, want het is minstens zo'n grote afstand-schepper tussen groepen als cultuurdrager binnen de groep.

Is dat afstand scheppen 'wezenlijk' voor de taal of hangt dat af van de keuze van de gebruikers van die die taal?

Mede daardoor hebben we zo'n grote problemen om bijvoorbeeld in Europa tot een gezamenlijke aanpak te komen, iedereen spreekt letterlijk 'voor zichzelf'. In Amerika zie je dat ook, daar gaat het om de verschillen tussen de Spaanstalige en de Engels sprekende deelgemeenschappen. Spaans=arm en Engels=rijk.

En wat dichter bij huis de spanningen tussen Franssprekende Walen en Nederlandssprekende Vlamingen. Dat zit allemaal in de volkswijsheid: 'De taal is gansch een volk'. (Aan de spelling kun je zien dat dat inzicht niet van vandaag of gisteren is. ) Maar ja, wijsheid, al dan niet volkse, maakt nederig, wetenschap lijkt vaak iets anders te stimuleren. Zit er mogelijk een element van verblinding in de hooggeprezen Verlichting?

Tegelijk speelt religie daar ook een tamelijk onfrisse rol, wat hier gelukkig wat minder het geval is.

Ook religies zijn 'scheppingen' van mensen; dieren hebben er dan ook geen last van. Volgens mij omdat zij niet beschikken over wat wij 'taal' noemen.

Taal? Moet ik er blij mee zijn?

Ja, dat zou ik maar doen en dan verder maar eens nadenken over hoe we dit hulpmiddel kunnen gebruiken om een snel groeiende mensheid zo te structureren dat we niet binnen korte of langere tijd globaal door onszelf worden uitgedund. De kans is groot dat het weer niet zonder slag of stoot gaan - kijk naar de Arabische 'lente' - maar such is life!. Tot nu toe in ieder geval. Of: ervaringen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst?

1750: 791.000.000 wereldbewoners (hoeveel jaren waren we er toen al?)
1800: 978.000.000 wereldbewoners
1850: 1.262.000.000 wereldbewoners
1950: 2.521.000.000 wereldbewoners
2000: 5.998.000.000 wereldbewoners (in 50 jaar verdubbeld)
2005: 6.515.000.000 wereldbewoners
2011: 7.000.000.000 wereldbewoners
2050: 8.909.000.000 wereldbewoners (prognose)
2150: 9.746.000.000 wereldbewoners (prognose)

Ik denk wel eens: de evolutie neemt voor alle ontwikkelingen de nodige tijd. 'De heelalklok tikt langzaam' heet dat. Hebben we niet massaal ons intellect misbruikt voor allerhande ontwikkelingen die niet door onze natuur, maar door ons autonoom geredeneer zijn uitgevonden? Hebben we gegeten van de 'boom van kennis van goed en kwaad' (zegt 'n mythe) en matigen we ons nu het recht en de macht toe om autonoom te bepalen wat goed is en wat niet? En dat óók nog eens niet alleen voor onszelf maar ook voor de rest van de schepping! Memento: de schepping hebben we gekregen en niet zelf tot stand gebracht.

Erfenis? Meer invloed dan we denken.

Dat zal voor de meeste wereldbewoners wel gelden, ja. Denk ík dan. En als ik de kranten lees, naar discussies op de TV luister lijk ik wel steeds meer in die opvatting bevestigd te worden. Het wordt of beter gezegd: het is onderhand de hoogste tijd dat we eens met de onbevangenheid van een kind gaan kijken naar 'al wat bestaat', de schepping dus, om daarna onszelf af te vragen: 'Welke taak legt die schepping ons op'? en niet: 'Welke eis zullen we nu weer eens autonoom/eigenmachtig aan de schepping stellen'?

Of... toch maar wachten tot Moeder Aarde, ons 'natuurlijk' verblijf, ons hardhandig tot de=háár orde roept?

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Is dat afstand scheppen 'wezenlijk' voor de taal of hangt dat af van de keuze van de gebruikers van die die taal?

Sterker, afstand scheppen is de essentie van taal. Je moet zelfs als gebruiker er alles aan doen om ondanks de taalverschillen dichter bij de ander te komen. Heel veel dingen zijn nauwelijks te bespreken. Zelfs met een gemeenschappelijke -andere- taal, vaak het Engels, is het niet eenvoudig. Heel vaak moet je je richten op beeldtaal en voorbeeldgedrag, dus heel ver teruggrijpen op wat evolutie ons gebracht heeft. Voor mij is het hier essentieel hoe die talen zij ontstaan. Ik denk dat een groepje mensen bij elkaar heel snel een eigen idioom ontwikkelt, voor een buitenstaander, dus iemand die niet tot de groep behoort, gewoon geheimtaal. Het zit dus in de mens om 'talen' te ontwikkelen. In het huidige tijdsgewricht, kijk naar je lijstje waarin de explosieve bevolkingstoename wordt getoond, is het elkaar goed begrijpen misschien wel belangrijker dan ooit. Taal, vooral alle verschillen daarin, speelt ons parten en niet in positieve zin.

En wat dichter bij huis de spanningen tussen Franssprekende Walen en Nederlandssprekende Vlamingen. Dat zit allemaal in de volkswijsheid: 'De taal is gansch een volk'. (Aan de spelling kun je zien dat dat inzicht niet van vandaag of gisteren is.  ) Maar ja, wijsheid, al dan niet volkse, maakt nederig, wetenschap lijkt vaak iets anders te stimuleren. Zit er mogelijk een element van verblinding in de hooggeprezen Verlichting?

heeft met de Verlichting weinig tot niets te maken denk ik. Het ligt verborgen in de essentie van taal, tegelijk cultuurdrager. Kijk naar alle dialecten en de snelgroeiende nieuwe taalvormen, in Nederland hebben we een diversiteit aan talen, allemaal scheppen ze op hun eigen manier afstand, scheppen ze een 'wij' en een 'zij'. Laat ik een nieuwe volkswijsheid poneren, Taal scheidt, ons is het zoeken naar wat verbindt. Geen lekkere korte, geef ik direct toe.

Ja, dat zou ik maar doen en dan verder maar eens nadenken over hoe we dit hulpmiddel kunnen gebruiken om een snel groeiende mensheid zo te structureren dat we niet binnen korte of langere tijd globaal door onszelf worden uitgedund. De kans is groot dat het weer niet zonder slag of stoot gaan - kijk naar de Arabische 'lente' - maar such is life!. Tot nu toe in ieder geval.  Of: ervaringen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst?

Zolang we niet kunnen omgaan met dat 'wij' en 'zij' zullen we voor geen meter opschieten. En dat begrip Arabische lente heb ik altijd een misser gevonden, het is op zijn best een Arabisch ontwaken. En al die volkeren, met hun massieve islamitische basis hebben een heeeeel lange weg te gaan nog. OK, wij hebben ook een heel lange weg te gaan, maar we kennen wel een redelijke persoonlijke vrijheid. dat zie ik in die Arabische staten voorlopig nog niet ontstaan.

Ik denk wel eens: de evolutie neemt voor alle ontwikkelingen de nodige tijd. 'De heelalklok tikt langzaam' heet dat. Hebben we niet massaal ons intellect misbruikt voor allerhande ontwikkelingen die niet door onze natuur, maar door ons autonoom geredeneer zijn uitgevonden? Hebben we gegeten van de 'boom van kennis van goed en kwaad' (zegt 'n mythe) en matigen we ons nu het recht en de macht toe om autonoom te bepalen wat goed is en wat niet? En dat óók nog eens niet alleen voor onszelf maar ook voor de rest van de schepping! Memento: de schepping hebben we gekregen en niet zelf tot stand gebracht.

Dit is zeker een belangrijk bestanddeel van het probleem dat we over onszelf afroepen. Wijzelf zijn niet in staat tot een dergelijke, urgente!, herdefinitie, dus het zal wel aankomen op een 'correctie' door de Natuur. Als zo vaak is gebeurd. Wij zijn nu de dinosaurussen en wat betreft flexibiliteit zijn we zelfs de spreekwoordelijke dinosauriers. Ik doe daar die prachtige dieren mee te kort, want die dieren hebben zich miljoenen jaren (250 miljoen jaar geleden tot 65 miljoen jaar geleden, het mezozoicum dus) weten te handhaven, ze floreerden. De mens is er zo ongeveer 6-8 miljoen jaar en we staan al op de drempel van een heel stevige correctie. Misschien is de belangrijkste eigenschap, naast het technisch kunnen, van de mens zijn arrogantie en schromelijke zelfoverschatting. 

Dat zal voor de meeste wereldbewoners wel gelden, ja. Denk ík dan. En als ik de kranten lees, naar discussies op de TV luister lijk ik wel steeds meer in die opvatting bevestigd te worden. Het wordt of beter gezegd: het is onderhand de hoogste tijd dat we eens met de onbevangenheid van een kind gaan kijken naar 'al wat bestaat', de schepping dus, om daarna onszelf af te vragen: 'Welke taak legt die schepping ons op'? en niet: 'Welke eis zullen we nu weer eens autonoom/eigenmachtig aan de schepping stellen'?

Spijker op zijn kop. En precies dat kunnen we niet, onze zelfoverschatting staat ons deerlijk in de weg