Dag Carel,
Dank weer voor je (bijzonder late/vroege) reactie. En nog steeds alles binnen de formele grenzen van een gedachtewisseling op niveau.
Je schreef:Ik zeker ook niet als het als mensenwerk zou zijn opgevat en uitgelegd, maar de letterlijken vatten het op als de waarheid en daar begint de shit.
Als leerlingen van hun leermeester moeten leren wat die leermeester zelf niet weet kun je moeilijk vooruitgang of ontwikkeling verwachten. De roep om beter onderwijs zal nog lang op een goed antwoord moeten wachten. Vrees ik, vooral omdat hier en daar niet duidelijk is wat onder goed onderwijs verstaan dient te worden.
En nu ga ik wat dieper op het aangekaarte probleem in. Het wordt dus een wat langer antwoord. Sorry.
Een van de in de Bijbel veel gehanteerde verhaalstijlen is het
legitimatieverhaal. Ik kan in deze tijd op een of ander forum iemand uit het verleden tot 'held' verklaren maar mijn gehoor vraagt vandaag dan meteen om een 'wetenschappelijke onderbouwing'. Wij leven immers na de Verlichting. Vroeger gaf men
op de manier van toen een legitimatie voor zo'n verklaring. Die legitimatie kende meerdere
motieven of manieren waarop:
1. De 'held' wordt 'wonderbaarlijk' aangekondigd/verwekt.
Ik geef nu maar een paar plaatsen waar je het kunt vinden: Gen,15:1-6; 16:10-12; 17:1-18:15; 25:23; 28:1-2; 28:13-14; Richt.13:3; Jesaja,7:14; 1Samuel,1; Luc,1:5-25.
Geen wonder dat in de wereldliteratuur meer dan 80 'helden' worden beschreven, allemaal op een of andere manier wonderbaarlijk begonnen. De een nog wonderbaarlijker dan de ander. Het wonderbaarlijkste voor de grootste held!
2. wonderbaarlijke geboorte en/of vroegste jeugd.
Bekend voorbeeld: Mozes en het rieten mandje; de kindermoord door de farao; door Herodes tijdens de geboorte van Jezus; de net niet moord op Isaak. Om maar een paar voorbeelden te noemen van: dank zij God aan de dood ontsnapt.
3. Bedreigde stammoeder.
Voorbeelden te vinden in Gen,12:10-20; 20:1-18; 26,1-11. Weer hetzelfde patroon.
4. Bedreigde stamvader.
En hier komt dan het verhaal dat je terecht ongelofelijk noemt en waaraan je je hebt geërgerd. Dat laatste is mogelijk wat jammer van de moeite.
De auteur van het verhaal stelt de vraag aan de orde:
'Waar zou het (uitverkoren) volk van de Joden zijn geweest als Isaak werkelijk om zeep was geholpen'? Nergens dus!
M.a.w.: het is een godswonder dat Israël überhaupt bestáát!
En dit moet nu even goed en voor altijd duidelijk worden gemaakt, ook aan de meest simpele ziel. Daar gaat ie dan:
Eigenlijk deugt de naam van het verhaal
'Het offer van Isaak' niet en zou er moeten staan:
'De beproeving van Abraham', zoals nu in de Willebrordvertaling staat.
Hierna gebeurde het dat God Abraham op de proef stelde (22:1). En het resultaat van die beproeving was:
Met uw nageslacht zullen alle volkeren der aarde gezegend worden, omdat gij naar mijn stem hebt gehoord.
Als Abraham zijn zoon had geofferd zouden hij en Sara geen nageslacht hebben hebben gehad. Sara had de menopauze al een half mensenleven achter de rug; haar eierstokken leverden dus allang geen eitjes meer. (Volgens mij wisten de Joden nog niets van ovaria en eisprong en zagen ze de baarmoeder dus als een akker, waar ook geen eitjes op zaad liggen te wachten. Van de Viagrapil had men toen nog nooit gehoord.)
Abrahams naam zou dus uitsterven en dat was in de joodse traditie de ultieme dood. Er was dan geen Uitverkoren Volk geweest. Had wellicht tal van problemen voorkomen.
Dit verhaal heeft eeuwen lang bij theologen, kunstenaars en gewone gelovigen de nodige beroering teweeg gebracht. Te begrijpen want het is een prachtverhaal, vol dramatiek, bijzonder tragisch en... men dacht dat het om een historisch gebeuren ging. Joop van de Ende zou er een daverende musical van kunnen maken. Dat nogal wat gelovigen daaraan geloofsproblemen zouden overhouden zal geen zinnig mens verwonderen.
Maar... het
IS geen historie, het is een
leer- of legitimatieverhaal.
In zo'n verhaal staat het de auteur vrij de personen in zijn verhaal, inclusief God(!), de functie te geven die hij nodig heeft om duidelijk te maken wat hij eigenlijk bedoelt. Het is dus onze dwaasheid als we Abraham of God op grond van dit verhaal veroordelen. “Hoe kan Abraham dat nou doen'?!!!
'Wat voor een bruut is de God uit het Oude Testament'?!!!
Je mag de auteur smakeloos noemen maar hij is van een totaal andere tijd, uit een andere, voor ons nauwelijks te begrijpen cultuur etc.
* Je kunt het verhaal lezen op zuiver
literair niveau en dan is het een tegenhanger van de bedreigde stammoeder.
* Je kunt het lezen op
theologisch niveau en dan legt het de nadruk op het godsvertrouwen van Abraham, die niet bij God wegliep maar bij Hem bleef ondanks dat de door God gedane gelofte herroepen leek:
En hij geloofde in de Heer en dat is hem als gerechtigheid aangerekend (15:6)
Echt geloof is het bewijs voor de dingen die we niet zien (Hebr, 11:2 en 17-19).
* Je kunt het lezen op
godsdienst-historisch niveau en dan verkondigt God zelf hier hoogst persoonlijk een niet mis te verstaan verbod op het mensenoffer en in dit geval op het kinderoffer.
Wat velen niet weten is dat in die oude tijden bij meerdere culturen, hier én in het verre Oosten én het verre Westen, het mensenoffer en zelfs het kinderoffer heeft bestaan. In het laatste geval werd de eerstgeborene geofferd als dankbewijs aan de godheid, als erkenning van diens rol in het wonderlijke gebeuren van de voortplanting en daarmee in de hoop op een talrijk nageslacht.
Als we dit laatste even tot ons door laten dringen is het op zijn minst merkwaardig dat dit offer door het christendom weer langs de achterdeur is binnengehaald, met name door Paulus met zijn interpretatie van de dood van Jezus als zoenoffer.
Ziezo. Ook de voornamelijk 'stille passanten' hebben in ieder geval weer iets om over na te denken.
Je schreef:12 ‘Raak de jongen niet aan, doe hem niets! Want nu weet ik dat je ontzag voor God hebt: je hebt mij je zoon, je enige, niet willen onthouden.’Mijn vetgedrukte passage: wie spreekt hier eigenlijk, JHWH of die engel?
Terecht dat je hier in de war wordt gebracht. Vaak spreekt JHWH zelf, al dan niet tijdens een indrukwekkend onweer, vanachter een wolk of de vlammen van een (ver)brandend braambos. Andere keren stuurt hij een woordvoerder en, als je de tekst op de laatste manier leest, heb je het antwoord: JHWH is aan het woord. Verander 'God' in 'mij' en dan is het duidelijker. Foutje van de auteur. En zo zijn er vele foutjes! Het is immers allemaal maar mensenwerk.
Groeten.
Fons.
Een theoloog die naar exactheid streeft, heeft de eerste stap gezet op de weg naar het atheïsme. Een agnost is geen naïeveling, maar iemand die god nauwkeurig 'kent', voor wie dus veel, zo niet alle gods'voorstellingen' hun betekenis hebben verloren.