Christendom vs christenisme 5

[FonsV]

5. Christendom – Christenisme

Kuhn beweert dat het ontwaken van zelfbewustzijn het belangrijkste feit is in de menselijke wordingsgeschiedenis. En het ware zelfbewustzijn = het weten, beseffen en beleven dat je 'er bent', dat je 'bestaat', dat je 'deel hebt aan Het Bestaan'. Dát en niets anders betekent dat gnoothi seauton! Precies op dát moment waren we geen dieren meer maar mensen met een 'intelligentie' en een 'ziel'. Dit gebeuren kan worden gevonden in de klassieke (mythische!!!) scheppingsverhalen zoals in Genesis 1 en 2 waar een 'geest' wordt ingeblazen.

Religie ontstaat op het moment dat het besef doorbreekt dat de 'horizontale' lijn van ons 'animal-zijn' wordt doorsneden door de 'verticale' lijn van 'iets-anders-dan-alléén-dát-zijn'. De Egyptenaren noemden dat andere KRST, anderen noemden het de 'Grote Geest' of 'God'. Het kruis stelt volgens Kuhn voor: 'Het neergedaald zijn van de geest in de materie'. De technische term voor dat gebeuren is 'incarnatie' of 'vleeswording' of 'menswording'.

Het kruissymbool geeft het besef weer van wat voor die 'primitieve' mensen van toen de realiteit was. Vandaar dat het zo algemeen in het mensdom voorkomt als een voortdurende herinnering aan de werkelijkheid: dat we aan de ene kant geworteld zijn in de aarde en aan de andere kant thuis horen in de hand van De of Het Bestaan(de) (om maar weer eens een andere formulering te gebruiken). Welke formulering ook wordt gebruikt het gaat altijd om iets 'bovenmenselijks', iets bovennatuurlijks, iets ondefinieerbaars, iets mystieks.

Het is bijna ontroerend te mogen vaststellen dat in het 'heidendom' én in het vroege Christendom het kruis altijd een teken van leven was en nooit een teken van dood. Wel van: 'In het lichaam zijn'. Zo zou Jezus het wel eens bedoeld kunnen hebben toen Hij zei: "En die zijn kruis niet op zich neemt, en Mij navolgt, is Mijns niet waardig" (Mt.10:38 ) en: "Zo iemand achter Mij wil komen, die verloochene zichzelven, en neme zijn kruis op, en volge Mij". (Mt.16:24) En wat wilde Hij anders zeggen dan: 'Breng de discipline op en accepteer de moeite en pijn die het kost om een volledig zelfbewust mens te zijn, niet alleen een 'animal' maar ook een 'spiritus'?

Zo is het beter te begrijpen dat in de eerste eeuwen het werkelijke 'logo' voor het Christendom niet het 'crucifix' (Jezus aan het kruis) was, maar het kale kruis, soms met een lam eraan gehecht. Is er mogelijk enig verband met de voorbereiding op de de uittocht uit Egypte (Ex. 12:1-7)? Decennia lang is in de catacomben nooit een afbeelding van een man aan het kruis voorgekomen. Pas in 692 n.C., tijdens de regering van keizer Justinianus II, is op het derde concilie van Constantinopel door de Kerk bepaald dat het kruis met daaraan Jezus voortaan het kruis met lam 'zoals in vroeger tijden' moest vervangen. En nog steeds is dat kruisbeeld prominent aanwezig in de Rooms Katholieke wereld van vandaag. Dat is wat crucifix nu 'betekent' (of moet 'betekenen').

En dit heeft iets ironisch. Voor meer dan een miljard Rooms Katholieken – en voor de miljarden andersdenkenden rond hen – is het centrale icoon van een 'levende God' een 'lijdende mens', vastgenageld aan een kruis, in pijn en doodstrijd. Vreemde en ingewikkelde symboliek die daarom verklaard(?) moest worden met de meest onwaarschijnlijke theologische drogredeneringen!

Is het mogelijk dat zo'n geloof daarom zo blind en doof blijft voor het lijden dat een aantal van zijn leerstellingen veroorzaakt. Vaticaanse uitspraken over geboortebeperking en andere 'hormonale onderwerpen' kunnen als voorbeeld dienen. Alsof religie en spiritualiteit niet over 'leven', over 'overvloedig leven', 'zich ontplooiend leven', 'transformerend en uiteindelijk triomferend leven' gaan. Een leeg kruis kán dat alles voorstellen. Het crucifix stelt precies het tegenovergestelde voor.

Massey blijkt alle waardering te hebben voor de geschiedenis van Christelijke liefdadigheid en bewegingen voor sociale rechtvaardigheid, maar hij kan verbitterd uithalen naar het centraal staan van het crucifix omdat dat het idee voedde dat 'lijden goed is voor de mens', dat je 'jezelf diende te ontkennen', dat het vroom is jezelf te kastijden of (Goede Vrijdag op de Filipijnen) aan een kruis te laten spijkeren. Hij had 'iets' tegen 'dolerend'.

En Bhagwan drukte het op zijn boertige manier uit: "Those stupid christians, they made christianity to crossianity"! En dan is dan een 'heidense' hindoe!

Dat veel uit de evangelieverhalen over 'Jezus' of 'Christus' al bestond in vroegere godsdienstige literatuur en riten doet die verhalen geen schade. Als iets waar is of een diepe waarheid aanduidt blijft het eeuwig bestaan maar draai die waarheid dan niet de nek om. Dingen zijn niet waar omdat iemand ze ooit uitsprak noch omdat ze in boeken staan zoals de Bijbel of de Egyptische papyrussen. Ze zijn waar omdat ze authentiek klinken op 'het aambeeld van onze ziel' (aldus Kuhn, die bijkbaar ook eens in een poëtische bui was).

Maar… dat alles is op zijn minst 'even wennen'. Mogelijk worden weer 'heiligste gevoelens' gekwetst. In vrijheid denken is niet iedereen gegeven en daarom zal het nog wel een tijd duren voor de waarheid, die een paar eeuwen geleden met het nodige geweld werd weggemoffeld, weer gemeengoed is geworden.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Kuhn beweert dat het ontwaken van zelfbewustzijn het belangrijkste feit is in de menselijke wordingsgeschiedenis. En het ware zelfbewustzijn = het weten, beseffen en beleven dat je 'er bent', dat je 'bestaat', dat je 'deel hebt aan Het Bestaan'. Dát en niets anders betekent dat gnoothi seauton! Precies op dát moment waren we geen dieren meer maar mensen met een 'intelligentie' en een 'ziel'. Dit gebeuren kan worden gevonden in de klassieke (mythische!!!) scheppingsverhalen zoals in Genesis 1 en 2 waar een 'geest' wordt ingeblazen.

Kuhn kan dat wel zeggen, maar het is nog lang geen uitgemaakte zaak dat sommige dieren ook geen zelfbewustzijn hebben. Het kan bij die dieren op een heel andere manier werken, zich op een andere manier openbaren. Ook het begrip 'ziel' is nog geen gemakkelijk begrip. Ook hier weer de vraag of dit voor sommige dieren ook niet geldt, nog los van de vraag of er wel iets als een 'ziel' bestaat.

Interessant is wel dat je dit soort dingen in de mythologie, waar ik boeken als de Bijbel en de Koran ook toe reken, ook tegenkomt. Er moet een behoefte zijn ontstaan om zich als mens 'af te zonderen' van de dierenwereld, een afzondering die in biologische kringen behoorlijk wordt bekritiseerd. De communis opinio die je daar tegenkomt is dat de mens net zo goed een diersoort is.

Het lijkt me goed dat je meldt dat symbolen als het kruis een veel voorkomend teken zijn en van veel langer geleden komen. Dat het christendom het kruis zo heeft gepositioneerd is overigens wel logisch, gezien de levensbeeindiging van Jezus.

Wat je schrijft over de uitleg die nodig is bij die levende God en de lijdende Jezus is interessant, daar heb ik nooit zo bij stilgestaan, maar je snijdt wel hout hier. Wat die theologische redenen betreft, ik vraag me af waarom mensen hier de neiging hebben (op andere onderwerpen zie je dat trouwens ook) om een sluitende verklaring te geven. Waarom mogen verklaringen niet partieel zijn of elkaar op sommige punten tegenspreken? Ik heb daar geen moeite mee.

Een vreemd begrip vind ik de 'erfzonde'. Waar komt dat eigenlijk vandaan? Belangrijk genoeg, want tot op de dag van vandaag zwoegen streng christenen met die last op hun schouders, die door de dood van Jezus zou zijn weggenomen, mits je je aan Hem onderwerpt, dat weer wel.

Tenslotte vraag ik me nog steeds af waarom christenen met alle geweld spreken over 'het enige ware geloof'. Waarom moet dat geloof alle andere mogelijkheden uitsluiten? Ik denk dat veel oppositie tegen die 'enige waarheid' precies daarom zo groot is, het maakt een wij-zij wereld, van gelovigen (de goeden) en ongelovigen (het kwade of de slechten). Je ziet dat heel sterk bij de islam en behoorlijk minder bij het jodendom. Ik vind dat het boeddhisme daar heel wat volwassener mee omgaat trouwens.

[FonsV]

Dag Carel,

Bedankt voor je reactie. Op het forumoverzicht lijken meer bezoekers de bijdragen te openen maar het aantal dat ergens op reageert is tot nu toe wel héél bijzonder laag.

Kuhn kan dat wel zeggen, maar het is nog lang geen uitgemaakte zaak dat sommige dieren ook geen zelfbewustzijn hebben. Het kan bij die dieren op een heel andere manier werken, zich op een andere manier openbaren.

Ik denk dat alles afhangt van de definitie van 'zelfbewustzijn'. Dieren – en zeker de wat meer ontwikkelde – hebben emoties van allerhande soort, negatieve zowel als positieve. Ze bezitten dus de hersenkern kern 'Amygdala' waar die emoties worden verwerkt als aanzet tot een gepaste reactie.

Bij de mens heeft deze kern verbindingen met gebieden in o.a. de frontale cortex, die de mens in staat stellen de 'spontane reacties' te beheersen d.w.z. te beoordelen of de reacties zin hebben of niet, dus: mogen of niet. Als een van die gebieden in de frontale cortex is beschadigd of geblokkeerd reageert de mens zoals een dier ook zou doen. Analyseer maar eens het gedrag van een menigte waarin zinloze paniek uitbreekt (dodenherdenking en Duisburg). Of anders: het gedrag van van-huis-uit zéér christelijke militairen die in gevechtssituaties geen 'geweten' meer lijken te hebben en zonder probleem neerschieten wat voor de loop van hun geweer komt. 'Karakteristiek menselijk gedrag'?
Je kunt bij Google 'Damasio' intikken ('Ik voel dus ik ben') en daar is veel interessants te lezen.

Ook het begrip 'ziel' is nog geen gemakkelijk begrip. Ook hier weer de vraag of dit voor sommige dieren ook niet geldt, nog los van de vraag of er wel iets als een 'ziel' bestaat.

Inderdaad: 'ziel' is geen gemakkelijk begrip maar wat denk je van begrippen als 'ik' en 'bestaan'? Wat IS dat 'ik', wat IS dat 'bestaan'? Er zijn nu eenmaal werkelijkheden die we niet kunnen begrijpen, dus niet kunnen definiëren of in een formule onderbrengen terwijl we het bestaan ervan niet kunnen ontkennen.

Er moet een behoefte zijn ontstaan om zich als mens 'af te zonderen' van de dierenwereld, een afzondering die in biologische kringen behoorlijk wordt bekritiseerd. De communis opinio die je daar tegenkomt is dat de mens net zo goed een diersoort is.

Ik zeg niet graag dat de mens zich wilde afzonderen van de dierenwereld. De mens is - door wat dan ook - van animal tot animal rationale geworden. Natuurlijk reageren biologen als biologen. Maar wat is een 'wandelende tak' nou, plant of dier? Wie heeft de indeling in soorten gemaakt? En stamt niet alle leven op deze aardbol uiteindelijk van een- of tweecellig leven uit de oerzee? Wat IS 'leven' trouwens?

Dat het christendom het kruis zo heeft gepositioneerd is overigens wel logisch, gezien de levensbeëindiging van Jezus.

Even een heel ondeugende vraag: hoe zou jij reageren als je tot de ontdekking kwam dat 'het' (jouw) verhaal over de levensbeëindiging van Jezus geen gewone historie is, m.a.w.: zó is het niet gebeurd?

...ik vraag me af waarom mensen hier de neiging hebben (op andere onderwerpen zie je dat trouwens ook) om een sluitende verklaring te geven. Waarom mogen verklaringen niet partieel zijn of elkaar op sommige punten tegenspreken? Ik heb daar geen moeite mee.

Ik ook niet. Voor mij is iedere verklaring het startpunt van een nieuw zoeken en nogal eens denk ik: 'Zo is het wel goed'.

Een vreemd begrip vind ik de 'erfzonde'. Waar komt dat eigenlijk vandaan?

Uit de hoofden van degenen die destijds de Bijbel hebben geschreven.

Tenslotte vraag ik me nog steeds af waarom christenen met alle geweld spreken over 'het enige ware geloof'.

Ik heb een aardig artikel over deze twee onderwerpen. Ik ga proberen er een URL van te vinden en anders is er wel een andere weg.

Ik vind dat het boeddhisme daar heel wat volwassener mee omgaat trouwens.

Daarmee ben ik het volledig eens. En het boeddhisme is niet het enige 'ketterse geloof' waarvan we veel kunnen leren.

Groeten.

Fons.

[carel]

Hi Fons,

Op het forumoverzicht lijken meer bezoekers de bijdragen te openen maar het aantal dat ergens op reageert is tot nu toe wel héél bijzonder laag

Ik vind dat niet zo erg. Het is aan iedereen om wel of niet op posten in te gaan. Ik hou van wat dieper op dingen ingaan en jij blijkbaar ook, dat is mij voldoende.

António Damásio is zeker interessant, neuroscience is een vakgebied dat nog behoorlijk in de kinderschoenen staat en waar nog veel interessante inzichten uit zullen resulteren. Natuurlijk zijn goede boeken hierover bestsellers, het gaat ten diepste over ons mensen en dat interesseert een grote groep natuurlijk. Mij trouwens ook.

Inderdaad: 'ziel' is geen gemakkelijk begrip maar wat denk je van begrippen als 'ik' en 'bestaan'? Wat IS dat 'ik', wat IS dat 'bestaan'? Er zijn nu eenmaal werkelijkheden die we niet kunnen begrijpen, dus niet kunnen definiëren of in een formule onderbrengen terwijl we het bestaan ervan niet kunnen ontkennen.

Hier raak je aan de filosofieen die er bijvoorbeeld van uitgaan dat we allemaal in een virtuele wereld leven, een soort 'The Matrix', waarbij we nooit kunnen bewijzen dat het allemaal 'echt' is. En ja, wat betekent 'echt' eigenlijk?

En wat is leven trouwens?

Eerlijk gezegd: ik heb geen flauw idee Fons.

Ik heb een aardig artikel over deze twee onderwerpen. Ik ga proberen er een URL van te vinden en anders is er wel een andere weg.

Een interessant artikel, dat zeker, maar hoe krijg je dat hier op het forum. Gelukkig heb je het me opgestuurd en dat artikel geeft een goede basis om daar dieper op in te gaan.

Voor het geval lezers denken "wat zitten die twee nu voor geheimen te delen" dit: het gaat om het artikel in de Volkskrant, 'Monotheisme leidt tot superioriteitsdenken' van Rik Smits,een stevig artikel dat een behoorlijk aantal kenmerken en opvattingen scherp neerzet en laat zien dat monotheisme de kiem van superioriteit over anderen in zich draagt. Gelukkig laat Rik Smits zien dat ook het atheisme zoals Richard dawkins dat neerzet aan precies dezelfde kwaal lijdt, ook daar een grote plaats voor superioriteit boven die 'domme gelovigen'

Ik heb het artikel hier geplaatst, op de thumbnail klikken en je hebt het artikel te pakken.